Enflasyon Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

Enflasyon, bir ülkede belirli bir zaman diliminde mal ve hizmetlerin genel fiyat seviyesinin artmasıdır. Enflasyon arttıkça, paranın satın alma gücü azalır. Yani aynı miktarda para ile daha az mal ve hizmet alınabilir.

Enflasyonun karşıtı deflasyondur. Deflasyon, mal ve hizmetlerin genel fiyat seviyesinin düşmesidir. Deflasyon olduğunda ise paranın satın alma gücü artar.

Enflasyonun bir diğer karşıtı da dezenflasyondur. Dezenflasyon, enflasyon oranının düşmesi ancak sıfırın altına inmemesidir. Dezenflasyon olduğunda, mal ve hizmetlerin fiyatları daha yavaş bir şekilde artmaya devam eder.

Enflasyon, mal ve hizmetlere yönelik fiyatların yükselmesinden dolayı paranın satın alma gücünün düşmesidir. Enflasyon, ekonomideki dengeleri etkileyen önemli bir göstergedir. Enflasyonun yüksek olması, hem tüketiciler hem de üreticiler için olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, enflasyonun nasıl hesaplandığını, neden arttığını ve nasıl kontrol altına alınabileceğini bilmek önemlidir.

Bu yazıda, enflasyon hakkında merak ettiğiniz soruların cevaplarını bulabilirsiniz. Enflasyon nedir, nasıl hesaplanır, enflasyon çeşitleri nelerdir, enflasyon varken neye yatırım yapılmalıdır gibi konulara değineceğiz.

Enflasyonu hesaplamak için genellikle tüketici fiyat endeksi (TÜFE) veya üretici fiyat endeksi (ÜFE) kullanılır. TÜFE, tüketicilerin satın aldığı mal ve hizmetlerin fiyatlarını takip eder. ÜFE ise üreticilerin mal ve hizmet üretmek için kullandıkları girdilerin fiyatlarını takip eder.

TÜFE veya ÜFE hesaplanırken belirli bir sepet içindeki mal ve hizmetlerin fiyatları toplanır ve ağırlıklarıyla çarpılır. Ağırlıklar, mal ve hizmetlerin tüketim harcamaları içindeki paylarını gösterir. Örneğin, gıda harcamalarının ağırlığı daha yüksektir çünkü tüketiciler gelirlerinin büyük bir kısmını gıdaya harcarlar.

TÜFE veya ÜFE'nin belirli bir zaman dilimindeki değişim oranı enflasyon oranını verir. Örneğin, 2021 yılında TÜFE %20 arttıysa, 2021 yılı enflasyon oranı %20 olarak hesaplanır.

Enflasyonun artmasının temel nedeni arz ve talep dengesinin bozulmasıdır. Arz ve talep dengesi bozulduğunda, piyasada mal ve hizmetlerin fiyatları değişir.

Arz ve talep dengesini bozan faktörler şunlardır:

• Talep enflasyonu: Talep, arzdan daha hızlı arttığında, mal ve hizmetlerin fiyatları yükselir. Talep enflasyonu tüketicilerin gelirlerinin, kredi olanaklarının veya beklentilerinin artmasıyla oluşabilir.
  
  
• Arz enflasyonu: Arz, talepten daha yavaş arttığında veya azaldığında, mal ve hizmetlerin fiyatları yükselir. Arz enflasyonu üretim maliyetlerinin, vergi düzenlemelerin, doğal afet veya savaş gibi şokların artmasıyla oluşabilir.
  
  
• Parasal enflasyon: Para arzı, mal ve hizmet arzından daha hızlı arttığında mal ve hizmetlerin fiyatları yükselir. Parasal enflasyon, merkez bankasının para basması veya faiz oranlarını düşürmesiyle oluşabilir.
  
  
• Döviz kuru enflasyonu: Döviz kuru, ulusal paranın yabancı paralar karşısındaki değeridir. Döviz kuru düştüğünde, yani ulusal para değer kaybettiğinde, ithal mal ve hizmetlerin fiyatları yükselir. Bu da enflasyonu artırır. Döviz kuru enflasyonu, dış ticaret açığı, siyasi belirsizlik, küresel ekonomik gelişmeler gibi faktörlerle oluşabilir.

• Beklenen enflasyon: Tüketicilerin ve üreticilerin gelecekteki enflasyon oranına ilişkin tahminlerini ifade eder. Beklenen enflasyon rakamları fiyat ve ücret ayarlamalarını etkiler. 
  
  
• Beklenmeyen enflasyon: Gerçekleşen enflasyon oranı ile beklenen enflasyon oranı arasındaki farktır. Beklenmeyen enflasyon, tüketicilerin ve üreticilerin gelir ve kazançlarını etkiler. Örneğin, gerçekleşen enflasyon beklentiden yüksekse, tüketicilerin satın alma gücü azalır veya üreticilerin kar marjı düşer.
  
  
• Yüksek enflasyon: Enflasyon oranının yüksek olduğu durumdur ve genellikle %10'un üzerindeki oranlar yüksek kabul edilir. Yüksek enflasyon, ekonomik istikrarı bozar ve büyümeyi engeller.
  
  
• Hiperenflasyon: Enflasyon oranının çok yüksek olduğu durumdur. %50'nin üzerindeki aylık enflasyon rakamları hiperenflasyon olarak kabul edilir. Hiperenflasyon, paranın işlevlerini kaybetmesine ve ekonomik çöküntüye yol açar.

Piyasa beklentileri ile ilgili detaylı analiz ve raporlarımıza https://gedik.com/analiz/piyasa-verileri adresinden ulaşabilirsiniz.

Enflasyona karşı koruma sağlayan yatırım araçları, enflasyon oranından daha yüksek bir getiri sunan veya enflasyon beklentisine  göre ayarlanan yatırım araçlarıdır. Bu tür yatırım araçları, paranın satın alma gücünü korumaya veya artırmaya yardımcı olur.

Enflasyona karşı koruma sağlayan yatırım araçları arasında şunlar sayılabilir:

• Altın: Altın, tarihsel olarak enflasyona karşı koruma sağlayan bir yatırım aracıdır. Altın, küresel bir değer saklama aracı olarak kabul edilir ve genellikle enflasyonun yükseldiği dönemlerde talebi artar. Altın fiyatları, enflasyonun etkilediği diğer faktörlerin yanı sıra dolar kuruna, jeopolitik gelişmelere ve arz-talep dengesine bağlı olarak değişir.

• Döviz: Döviz, ulusal paranın değer kaybettiği ve enflasyonun yükseldiği dönemlerde tercih edilen bir yatırım aracıdır. Döviz kuru, ulusal paranın yabancı paralar karşısındaki değeridir. Döviz kuru arttığında, yani ulusal para değer kazandığında, ithal mal ve hizmetlerin fiyatları düşer. Bu da enflasyonu düşürür. Döviz kuru düştüğünde ise ithal mal ve hizmetlerin fiyatları yükselir. Bu da enflasyonu artırır. Döviz kuru, dış ticaret açığı, siyasi belirsizlik, küresel ekonomik gelişmeler gibi faktörlerle değişir.

• Enflasyona endeksli tahviller: Enflasyona endeksli tahviller, öngörülür ve risk içermeyen yatırım araçlarıdır. Bu tahvil türü, enflasyon değerinin artmasının sonucunda anaparanın alım gücünü korumaya odaklanır. Vade boyunca yaşanan enflasyon farkı, mevcut getiriyi etkilemez. Enflasyona endeksli tahvillerin faizi, vade başında belirlenen sabit bir faiz oranı ile vade sonunda gerçekleşen enflasyon oranının toplamından oluşur. Enflasyona endeksli tahviller, Hazine tarafından ihraç edilir ve bankalar veya aracı kurumlar üzerinden alınabilir.

• Hisse senetleri: Hisse senetleri, şirketlerin sermayelerinin belirli bir bölümünü temsil eden kıymetli evraklardır. Hisse senetleri, sahiplerine ortaklık hakkı ve kar payı dağıtımı gibi haklar verir. Hisse senetleri, enflasyona karşı koruma sağlayabilen bir yatırım aracıdır ancak bunun için şirketin faaliyet gösterdiği sektörün ve şirketin performansının iyi olması gerekir.

Bu yatırım araçlarının her birinin getirisi ve riski farklıdır. Ayrıca, yatırım kararı verirken kişinin risk iştahı, beklentisi ve vadesi de önemlidir. Bu nedenle, en uygun yatırım aracını seçmek için piyasa analizi yapmak ve uzman görüşü almak önemlidir.

Enflasyonun olumsuz etkilerinden korunmak için yatırım hesabınızı Gedik Yatırım ile istediğiniz yerden açın, size özel yatırım temsilcisi ve ücretsiz yatırım danışmanlığı hizmetimizden yararlanın.