Borsada Karanlık Oda Nedir? Nasıl İşlem Yapılır?

Yatırımcılar tarafından yanıtı aranan sorulardan biri de borsada karanlık oda nedir sorusudur. Gün boyunca alım satım işlemleri sürdürülen borsa saat 18.00’de kapanır ancak kapanış saatinden sonra 5 dakika süreyle borsada bazı işlemler devam eder. Bu süreye de karanlık oda ismi verilir. Temelde 18.00'de seans kapanışı gerçekleşir, 18.01 itibarı ile anlık alım satım işlemleri son bulur. Dolayısıyla 18.01’de seans sonlandırılma işlemi başlamış olur. Seans sonlandırma işleminden sonra 18.05’e kadar devam eden emir toplama süresi başlar. Bu 4 dakika borsa işlemleri açısından en yüksek riske sahip ve hareketli dalgalanmaların olduğu süredir. Bu sürede borsa tüccarlarının yatırım yapmayı hedeflediği hisselerin fiyatı sabit tutulur. Bununla birlikte hisse alım satımıyla ilgili verilen emirler anlık olarak görünmez. Terimin karanlık oda olarak adlandırılmasının sebebi de budur.

Borsadaki hisse ve varlıkların karanlık odaya girmesinin ardından alım satım emirleri işlenir ve bu işlemin tamamlanması yaklaşık 2 dakikadır. Emir işlenmesi sürecini eşleştirmeler takip eder. Böylelikle hisselerin işlem göreceği değerler belirlenmiş olur. Tüm süreçler tamamlandıktan ve değerler belirlendikten sonra verilen emirler üzerinden alım satım işlemleri gerçekleştirilir.   

Borsa İstanbul'da normal seans saatleri dışında sınırlı sayıda katılımcının alım satım işlemleri yapabildiği bir ortam olan karanlık oda, bazı önemli avantajlara sahiptir.

• Fiyat İstikrarını Koruma: Borsa karanlık oda işlemleri ani ve büyük fiyat hareketlerini önleyerek piyasadaki istikrarı korumaya yardımcı olur. Bu sayede, yatırımcılar daha güvenli bir ortamda işlem yapabilirler.
  
  
• Büyük İşlemleri Yönetme: Kurumsal yatırımcılar normal seans sırasında piyasayı sarsabilecek büyük alım satım işlemlerini karanlık oda üzerinden gerçekleştirebilir. Böylece hem yatırımcılar hem de piyasa için daha sağlıklı bir ortam oluşur.
  
  
• Acil Durumlara Tepki Verme: Herhangi bir teknik aksaklık veya olağanüstü bir durum nedeniyle normal seansın kesintiye uğraması halinde, karanlık oda devreye alınarak işlemlerin kesintiye uğramaması sağlanır. Bu sayede, yatırımcılar piyasadan kopmadan işlemlerine devam edebilirler.
  
  
• Likiditeyi Artırma: Karanlık odada yapılan işlemler, normal seanstaki likiditeyi artırmaya yardımcı olabilir. Böylece, yatırımcılar emirlerini daha kolay ve hızlı bir şekilde gerçekleştirebilirler.
  
  
• Fiyat Keşfini Geliştirme: Karanlık odadaki fiyatlar, normal seans sırasında oluşan fiyatlardan farklı olabilir. Bu durum, piyasanın gerçek değerini daha iyi yansıtan fiyatların oluşmasına katkıda bulunabilir.
  
  
• Yatırımcılar İçin Farklı Bir Seçenek: Karanlık oda, normal seansın sunduğu imkanlardan farklı olarak yatırımcılara farklı bir işlem ortamı sunar. Bu sayede, yatırımcılar farklı stratejiler uygulayabilir ve farklı yatırım hedeflerine ulaşabilirler.

Karanlık oda borsa işlemlerinde genel seanslardan daha fazla risk taşıyan işlemler ve hareketli hamleler yapılır. Yatırımcıların çok dikkatli hareket ederek süreci çok iyi gözlemlemesi önemlidir. Karanlık oda işlemlerini tek kademe derinlik lisansına sahip olan yatırımcılar görebilir. Borsada derinlik, alış ve satış emirlerinin fiyat düzeylerine göre dizildiği tablolara verilen isimdir. Birinci seviye derinlik ise Borsa İstanbul’da işlem gören her bir finansal varlıkla ilgili olarak en iyi fiyat seviyesinde bekleyen alım -  satım emirlerinin miktarlarıyla birlikte bilgilerini ve gerçekleşme durumlarını ifade eden bir terimdir. Borsa karanlık oda işlemlerini bireysel yatırımcıların gerçekleştirme yetkisi olmamakla birlikte yatırım hesabı açtıkları uzman finans aracı kurumları bu işlemleri onlar adına gerçekleştirebilmektedir.  

Yatırımcıların sıkça merak ettiği bir konu da borsa karanlık oda kaçta kapanıyor sorusu. Borsa İstanbul’un pay piyasası sürekli işlem yöntemi tablosunda belirtildiği üzere, tam iş günlerinde çalışan borsa karanlık oda saatleri aşağıdaki tabloda detaylı şekilde yer alıyor:

(*) Bitiş saati işlemlerin tamamlanmasına bağlı olarak değişebilir.

Tabloda görüleceği üzere karanlık oda işlemlerinin tamamlanması 18.10’u bulur.

Yatırımcıların borsada karanlık oda işlemlerini gerçekleştirmek ve emirleri görmek için tek kademe derinlik lisansına sahip olmaları gerekir. Lisansı aracı kurumlardan veya bankaların yatırım birimlerinden almak mümkündür. Karanlık oda işlemlerinin gerçekleştiği 5 dakikalık sürede yatırımcıların hisse alış satış emirlerini göndermeleri önemlidir. Bu sürenin sonunda son emirler toplanmış ve hisse fiyatı eşleştirilmiş olur. Bunun yanı sıra hissenin taban ve tavan fiyatları da ayrı ayrı hesaplanır. Hesaplamada artı - eksi %3 fiyat marjı uygulanır. Yatırımcı hisse alış satış emrini saat 18.05’e kadar tamamlamış olur. Saat 18.10’da belirlenen kapanış fiyatlarıyla karanlık oda içindeki tüm işlemler tamamlanmış olur.

Borsa karanlık odada işlem yapmak tüm finansal işlemler gibi çeşitli riskler içerir. İşlemin ismindeki “karanlık” kelimesi de bu riskleri ifade eder. Karanlık oda işlemleri çok kısa bir zaman dilimi içinde gerçekleşir. Dolayısıyla tüm alım - satım emirlerinin hızlı şekilde verilmesi gerekir. Oluşabilecek ani fiyat dalgalanmaları yatırımcı tarafında en yüksek risk nedenidir.

Bununla birlikte riski minimize etmenin de çeşitli yolları vardır. Gün içinde yapılan işlemlere göre çok kısa bir süreliğine gerçekleştirilen emirlerin doğru ve istikrarlı bir strateji ile verilmesi gerekir. Disiplinli yaklaşımlar karanlık odada yapılan işlemlerin riskini minimize ederek yüksek kazançlar sağlar. Geniş bakış açısıyla karanlık oda risklerinin en göze çarpan nedeni işlemlerin gün sonunda yapılmasıdır ve diğer günün başlangıcına kadar sürede oluşabilecek birçok farklı ihtimali barındırır. Dolayısıyla karanlık oda işlemlerini gerçekleştirmek için alanında uzman ve deneyimli yatırım danışmanları ile birlikte çalışmak önem taşır. Yatırım danışmanlarının öngörüleri, yatırımcının risk toleransına göre en uygun öneriler ışığında kazandırmak üzerinedir.

Hisse senedi işlemlerinde çoğunlukla karıştırılan karanlık oda ve kör havuz terimleri birbirinden farklı anlamları ve uygulamaları içerir. İngilizce’de “dark pool” olarak kullanılan ve Türkçe’ye “kör havuz” olarak geçen kavram, büyük yatırımcıların gün içindeki işlemlerini bir gizlilik içinde yürütmelerini sağlıyor. Uygulama, Türkiye’de 2017 yılının Nisan ayında başlatılmış ve BIST30 içinde yer alan firmalar üzerinde denenmişti. Deneme süreci 6 aylık iki test dönemi boyunca devam etmişti. Test dönemlerinden sonra yapılan anketlerde uygulamanın kaldırılması yönünde çoğunluk oluşmuş ve uygulama yürürlükten kaldırılmıştı. Günümüzde uygulanmayan kör havuz sisteminin karanlık odadan en belirgin farkı kör havuzun gün içinde, normal seans saatleri boyunca uygulanıyor olmasıydı.

Yatırımlarınızı risk toleransınıza en uygun yöntemlerle değerlendirmek Gedik Yatırım ile çok kolay. Dakikalar içinde açabileceğiniz yatırım hesabı ile piyasa verileri ve güncel haberleri anlık olarak takip edebilir, yatırım stratejinizi belirleyebilirsiniz. Hemen bir Gedik Yatırım hesabı açmak için tıklayın.