Açık Pozisyon Nedir, Nasıl Oluşur?

Finansal piyasalarda sıkça kullanılan terimlerden biri olan açık pozisyon, bir yatırımcının yaptığı işlemin henüz karşıt işlemle kapatılmamış olduğu durumu ifade eder. Açık pozisyonlar, yatırımcının piyasadaki fiyat hareketlerine karşı hâlâ maruz olduğunu, yani pozisyonunun aktif olduğunu gösterir. Bu kavram, vadeli işlem sözleşmeleri, opsiyonlar, forex (döviz), emtia ve kaldıraçlı hisse işlemleri gibi çeşitli piyasalarda kullanılır. Bu yazımızda açık pozisyonun ne olduğunu, nasıl oluştuğunu, hangi piyasalarda geçerli olduğunu ve yatırımcı açısından taşıdığı riskleri detaylı şekilde ele alacağız.

Açık pozisyon, bir yatırımcının bir finansal ürünü alıp henüz satmamış ya da sattığı bir ürünü henüz geri almamış olduğu pozisyonu ifade eder. Bu pozisyon kapatılmadığı sürece, yatırımcı ilgili varlığın fiyat hareketlerinden etkilenmeye devam eder.

Örneğin:

• Bir yatırımcı EUR/USD paritesinde euro alıp dolara karşı pozisyon açarsa ve işlemi henüz kapatmamışsa, açık pozisyona sahiptir.
• Bir emtia vadeli işlem sözleşmesinde alım yapıldığında, karşıt satış yapılana kadar bu pozisyon açık kalır.
• Opsiyon işlemlerinde de alım ya da satım opsiyonu taşıyan yatırımcı, söz konusu opsiyonu kullanmadığı veya ters işlemle kapatmadığı sürece açık pozisyona sahiptir.

Açık pozisyonlar, bireysel yatırımcıların yanı sıra kurumsal yatırımcılar ve analistler için de piyasa yönü ve yatırımcı duyarlılığı hakkında önemli bilgiler sunar.

Açık pozisyon, yatırımcının bir finansal araç üzerinde gerçekleştirdiği alım veya satım işleminin karşıt işlemle kapatılmaması sonucu oluşur. Aşağıdaki piyasalarda açık pozisyon oluşturulabilir:

• Vadeli İşlem Piyasaları: Bir yatırımcı belirli bir vadeli kontratta alım (long) veya satım (short) yönünde pozisyon alır ve karşıt işlemi gerçekleştirmezse, bu pozisyon açık kalır.
• Opsiyon Piyasaları: Alım veya satım opsiyonu satın alan ya da yazan yatırımcı, pozisyonu ters işlemle kapatmadığı sürece açık pozisyon taşır.
• Forex Piyasaları: Bir para birimini alıp diğerini sattığınızda ve işlemi kapatmadığınızda açık pozisyon oluşur.
• Emtia Piyasaları: Altın, petrol, buğday gibi emtialarda yapılan alım-satım işlemleri karşıt işlemle kapanmadıkça açık pozisyon kabul edilir.
• Kaldıraçlı Hisse Senedi İşlemleri: Açığa satış gibi işlemlerde yatırımcı, hisseyi geri almadıkça açık pozisyonda kalır.

Pozisyonlar, genellikle ters işlemle (örneğin: alım yapılmışsa satışla) kapatıldığında açık pozisyon kapanmış olur.

Açık pozisyonlar, hem bireysel hem de kurumsal yatırımcılar için piyasa analizinde önemli bir göstergedir. Çünkü:

• Toplam açık pozisyon sayısının artması, piyasa ilgisinin arttığını ve yeni fon girişini gösterebilir.
• Düşüş eğilimi, yatırımcıların pozisyonlarını kapattığı ya da temkinli davrandığı şeklinde yorumlanabilir.
• Açık pozisyon verileri, özellikle vadeli işlem piyasalarında piyasa yönü, likidite ve yatırımcı davranışı hakkında ipuçları sağlar.

Ayrıca açık pozisyon büyüklüğü, yatırımcının piyasaya olan maruziyetini ve potansiyel riskini de doğrudan yansıtır.

• Açık pozisyon, yatırımcının bir varlık üzerinde hâlâ risk taşıdığı, işlemin tamamlanmadığı durumdur.
• Kapalı pozisyon, yatırımcının yaptığı işlemi karşıt işlemle sonlandırarak pozisyonunu kapattığı ve artık risk taşımadığı durumu ifade eder.

Örneğin bir yatırımcı vadeli işlem sözleşmesinde alış yaptıysa ve daha sonra aynı miktarda satış yaparsa, pozisyon kapanır ve fiyat hareketlerinden etkilenme sona erer.

Açık pozisyonlar, özellikle kaldıraçlı işlemlerde önemli riskler taşır:

• Piyasa Tersine Dönerse: Fiyatlar yatırımcının beklentisinin tersine hareket ederse, pozisyon zarar yazabilir.
• Kaldıraç Riski: Küçük fiyat hareketleri bile kaldıraç etkisiyle büyük zararlara yol açabilir.
• Teminat Riski: Pozisyon zarar ettiğinde, yatırımcıdan teminat tamamlama (margin call) istenebilir.
• Volatilite Riski: Ani ekonomik veriler, siyasi gelişmeler veya haber akışları pozisyon değerinde hızlı değişimlere neden olabilir.

Bu nedenle, açık pozisyon taşıyan yatırımcılar mutlaka stop-loss emirleri, kaldıraç kontrolü ve teminat yönetimi gibi stratejilerle risklerini sınırlamalıdır.

VİOP, açık pozisyon kavramının en sık izlendiği piyasalardan biridir. Burada her alım veya satım işlemi yeni bir açık pozisyon yaratır. VİOP’ta açık pozisyon verileri günlük olarak Borsa İstanbul tarafından yayımlanır ve şu bilgiler için kullanılır:

• Hangi sözleşmelerde pozisyon biriktiği
• Piyasa oyuncularının yön tercihi
• Genel piyasa duyarlılığı

VİOP'ta hem alım (long) hem de satım (short) yönlü pozisyon alınabilir. Pozisyonlar kapatılmadığı sürece açık kalır ve yatırımcı bu pozisyonlardan etkilenmeye devam eder. Bu nedenle, VİOP işlemlerinde açık pozisyonların takibi ve yönetimi, başarıya ulaşmak için kritik öneme sahiptir.