BIST 100
The Economist tarafından 1986'da oluşturulan Big Mac Endeksi, ülkeler arasındaki satın alma gücü paritesi karşılaştırması için Big Mac fiyatını kullanan akıllı bir araçtır. Eğlenceli bir yaklaşım olan endeks, farklı ülkelerdeki para birimi değerlemesi hakkında bilgi verir. Bu bilgi farklı ülkelerdeki göreceli yaşam maliyetleri hakkındaki tartışmalar için de şaşırtıcı derecede iyi bir başlangıç noktası sağlar. Finans dünyası, McDonald’s’ın Big Mac’inin tamamen bilimsel bir bakış açısıyla endeks haline dönüştürülmediğinin farkında. Ayrıca endeksin ekonomistlerin ve finansla ilgilenen insanların kullanabileceği eğlenceli ve bilgilendirici bu araç kapital dünyasının aslında keyifli yolculuklarla da keşfedileceğini gösterdiği için önem taşıyor. Bununla birlikte Big Mac endeksi nedir sorusunu yanıtlamadan önce SAGP’yi, yani satın alma gücü paritesini anlamak önem taşıyor.
Satın alma gücü paritesi, döviz kurlarının zamanla ayarlanması gerektiğini öne süren bir ekonomik teoridir. Bu teoriye göre aynı mallardan oluşan bir sepetin farklı ülkelerde hemen hemen aynı maliyete sahip olması gerekir. Daha farklı bir anlatımla elinizdeki dolarların dünyanın neresine giderseniz gidin hemen hemen aynı miktarda ürünü satın alması gerektiği anlamına gelir. Bu noktada Big Mac Endeksi devreye girer.
Big Mac’i kullanışlı, standartlaştırılmış bir mal sepeti olarak düşünmek mümkündür. Dünya çapında faaliyet gösteren McDonald's’ın dünyanın her yerinde aynı tarifle tüketilebilen Big Mac'lerinin fiyatı farklı sınırlar içinde genel yaşam maliyetini karşılaştırabilen bir meta olarak görev yapabilir. İçerikler ve porsiyon boyutlarında küçük farklılıklarla yapılan Big Mac’lerin her ülkede aynı olmadığını belirtmek gerekir. Bununla birlikte genel bir karşılaştırma için yeterince iyi bir ölçüt olarak kullanılırlar.
Big Mac Endeksinin ekonomik içgörüyle harmanlanmış mizah dokunuşlu hikayesi 1986 yılında The Economist’in satın alma gücü paritesi kavramını okuyucularına açıklamak için akılda kalıcı ve kolay anlaşılır bir yola ihtiyaç duymasıyla başlar. Derginin yazarlarından Pam Woodall konsepti daha ilişkilendirilebilir hale getirmek için yaygın bir ürün olan Big Mac'i kullanma fikrini ortaya atar. SAGP’nin bir örneği olması amaçlanan ilk Big Mac Endeksi Temmuz 1986’da yayımlanır. Endeks farklı ülkelerdeki bir Big Mac fiyatını karşılaştırarak ve para birimi değerlemeleri hakkında esprili bir yorum sunar. Eğlenceli ve mizahi yaklaşımına rağmen endeks bir anda popüler hale gelir. Okuyucular günlük hayatla ilişkilendirilebilir yaklaşımı sever ve ekonomistler endeksi para birimi değerlemesi tartışmalarında bile kullanır hale gelir.
Özetle Big Mac Endeksi karmaşık bir ekonomik kavramı açıklamanın yaratıcı bir yolu olarak kullanılmaya başlanır ve kısa sürede göreceli fiyatları ve para birimi değerlerini anlamak için küresel olarak tanınan bir araca dönüşür.
Big mac endeksi hesaplama için öncelikle bir ülkedeki Big Mac’in, o ülkenin yerel para birimi cinsinden fiyatını ABD'deki Big Mac'in fiyatına bölmek gerekir. Böylelikle bir döviz kuruna ulaşılır. Daha sonra bu döviz kuru resmi döviz kuruyla karşılaştırılarak para biriminin ABD dolarına karşı aşırı mı yoksa düşük mü değerli olduğu belirlenir. Daha detaylı açıklamayla hesaplamada şu adımlar uygulanır:
Örtülü Döviz Kuru = Big Mac Fiyatı (Ülke A ABD Doları cinsinden) / Big Mac Fiyatı (ABD Doları cinsinden)
Big Mac Endeksi’nin birkaç temel kullanım amacı vardır; işte bunlardan başlıcaları:
Big Mac Endeksi, döviz değerlemesini değerlendirmenin kusursuz bir yolu değildir. Faiz oranları, hükümet politikaları veya ticaret engelleri gibi döviz kurlarını etkileyen tüm faktörleri hesaba katmaz. Ancak göreceli fiyatları ve döviz değerlerini eğlenceli ve erişilebilir bir şekilde anlamak için bir başlangıç noktası sağlar.
Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Big Mac'ler, World Population Review Ocak 2024 fiyatlarına göre sandviç başına yaklaşık 5,15 dolar. Fiyat ABD bölgesine bağlı olarak değiştiğinden, Big Mac Endeksi tüm Amerika Birleşik Devletleri'nin ortalamasını alır ve 78 ülkeyi temsil eder. Bunlardan yalnızca beşi, İsviçre, Norveç, Uruguay, İsveç ve Kanada dahil olmak üzere, ABD'den daha yüksek bir Big Mac Endeksine sahiptir.
İsviçre, ABD fiyatlarından %30,33'lük bir farkla Big Mac Endeksi'nde ilk sırada yer alırken onu Norveç (%21,63), Uruguay (%18,15), İsveç (%8,53) ve Kanada (%1,97) takip ediyor. İsviçre'de daha yüksek işçilik maliyetleri ve vergiler nedeniyle bir Big Mac'in fiyatı yaklaşık 6,71 dolar. Yüksek Big Mac Endeksi'ne sahip ancak Amerika Birleşik Devletleri'nin altında kalan üç ülke ise şunlardır: Lübnan (-1), İsrail (-%3,97) ve Birleşik Arap Emirlikleri (-%4,84).
Big Mac Endeksi farkı %-7,47 olan ülkeler şunlardır: Andorra, Avusturya, Belçika, Kıbrıs, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, İrlanda, İtalya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Monako, Hollanda, Portekiz, Saint Pierre ve Miquelon, Saint-Barthélémy, San Marino, Slovakya, Slovenya, İspanya ve Vatikan.
Ocak verilerine göre en düşük Bic Mac Endeksi'ne sahip on ülke arasında Türkiye de (-%48,04) vardı ve onu şu ülkeler izliyordu: Macaristan (-%48,59), Tayvan (-%51,31), Malezya (-%52,44), Mısır (-%52,85), Hindistan (-%53,61), Endonezya (-%54,62), Güney Afrika (-%54,52), Romanya (-%55,70) ve Venezuela (-%65,77)
18 Temmuz 2024 itibarıyla ise ABD'de ortalama bir Big Mac'in fiyatı 5,35 dolara yükseldi. Türkiye'de farklı şubelerde değişiklik gösterse de, McDonald's'ın kendi internet sitesinde 180 TL olarak belirtiliyor. Mevcut döviz kuru ile bu yaklaşık olarak 5,44 dolara denk geliyor.
Bu durumda Big Mac Endeksi'ne göre, dolar/TL kuru 33,64 seviyesinde olmalıdır. Mevcut döviz kuru olan 33,05 TL'ye göre TL, dolar karşısında olması gerekenden yaklaşık %1,78 daha değerlidir.
Günlük ve dönemlik endeksler hakkında detaylı bilgi almak, uzman analistlerin araştırma ve raporlarını okuyarak yatırım stratejinizi belirlemek için Gedik Yatırım’da hesap açmanız yeterlidir. Dünya borsalarına yatırım yapmak için çeyrek asrı aşkın deneyime sahip Gedik Yatırım’ın profesyonel kadrosunun danışmanlığında kendi risk toleransınıza göre özgün bir strateji belirleyebilirsiniz.
Kaynakça:
https://worldpopulationreview.com/state-rankings/big-mac-index-by-state
İnternet sitemizde yapılan bu paylaşımlar, yalnızca bilgilendirme amaçlı olup herhangi bir şekilde yatırımcılara telkinde bulunma, yatırımcıları yönlendirme yahut yatırımcılara kar/zarar vaadi verme şeklinde yorumlanamaz.
© 2023 Gedik Yatırım Menkul Değerler AŞ. Tüm Hakları Saklıdır.