Big Mac Endeksi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Big Mac’i kullanışlı, standartlaştırılmış bir mal sepeti olarak düşünmek mümkündür.  Dünya çapında faaliyet gösteren McDonald's’ın dünyanın her yerinde aynı tarifle tüketilebilen Big Mac'lerinin fiyatı farklı sınırlar içinde genel yaşam maliyetini karşılaştırabilen bir meta olarak görev yapabilir. İçerikler ve porsiyon boyutlarında küçük farklılıklarla yapılan Big Mac’lerin her ülkede aynı olmadığını belirtmek gerekir. Bununla birlikte genel bir karşılaştırma için yeterince iyi bir ölçüt olarak kullanılırlar.

Big Mac Endeksinin ekonomik içgörüyle harmanlanmış mizah dokunuşlu hikayesi 1986 yılında The Economist’in satın alma gücü paritesi kavramını okuyucularına açıklamak için akılda kalıcı ve kolay anlaşılır bir yola ihtiyaç duymasıyla başlar. Derginin yazarlarından Pam Woodall konsepti daha ilişkilendirilebilir hale getirmek için yaygın bir ürün olan Big Mac'i kullanma fikrini ortaya atar. SAGP’nin bir örneği olması amaçlanan ilk Big Mac Endeksi Temmuz 1986’da yayımlanır. Endeks farklı ülkelerdeki bir Big Mac fiyatını karşılaştırarak ve para birimi değerlemeleri hakkında esprili bir yorum sunar. Eğlenceli ve mizahi yaklaşımına rağmen endeks bir anda popüler hale gelir. Okuyucular günlük hayatla ilişkilendirilebilir yaklaşımı sever ve ekonomistler endeksi para birimi değerlemesi tartışmalarında bile kullanır hale gelir.

Özetle Big Mac Endeksi karmaşık bir ekonomik kavramı açıklamanın yaratıcı bir yolu olarak kullanılmaya başlanır ve kısa sürede göreceli fiyatları ve para birimi değerlerini anlamak için küresel olarak tanınan bir araca dönüşür.

Big mac endeksi hesaplama için öncelikle bir ülkedeki Big Mac’in, o ülkenin yerel para birimi cinsinden fiyatını ABD'deki Big Mac'in fiyatına bölmek gerekir. Böylelikle bir döviz kuruna ulaşılır. Daha sonra bu döviz kuru resmi döviz kuruyla karşılaştırılarak para biriminin ABD dolarına karşı aşırı mı yoksa düşük mü değerli olduğu belirlenir. Daha detaylı açıklamayla hesaplamada şu adımlar uygulanır:

• Big Mac Fiyatlarını Öğrenin: İlk adım, karşılaştırmak istediğiniz iki ülkedeki Big Mac fiyatlarını öğrenmeyi içerir. Fiyatlar genellikle her ülkenin yerel para birimlerindedir.
  
  
• Tek Bir Para Birimine Dönüştürün: Fiyatları sınırlar arasında karşılaştırdığınız için ortak bir zemine ihtiyacınız vardır. Big Mac Endeksi genellikle daha kolay karşılaştırma için yerel fiyatları ABD dolarına dönüştürür.
  
  
• Örtülü (Zımni) Döviz Kurunun Hesaplanması: Bir ülkedeki bir Big Mac'in fiyatını (USD'ye dönüştürülmüş) ABD'deki bir Big Mac'in fiyatına (USD cinsinden) bölün. Bu size zımni döviz kurunu verir.

Örtülü Döviz Kuru = Big Mac Fiyatı (Ülke A ABD Doları cinsinden) / Big Mac Fiyatı (ABD Doları cinsinden)

• Gerçek Kurla Karşılaştırın: Artık Big Mac fiyatlarına dayalı örtülü döviz kuruna sahipsiniz. Bunu iki para birimi arasındaki gerçek döviz kuruyla karşılaştırın.
  
  
• Değersizlik ve Aşırı Değerleme: Örtülü döviz kuru gerçek döviz kurundan yüksekse, bu Ülke A'daki para biriminin değerinin düşük olabileceği anlamına gelir. Bu, mevcut döviz kuru üzerinden Ülke A'nın para birimiyle daha fazla Big Mac (veya genel olarak daha fazla mal) satın alabileceğiniz anlamına gelir. Tersine, örtülü döviz kuru gerçek döviz kurundan düşükse, Ülke A'daki para birimi aşırı değerli olabilir. Bu senaryoda, ABD doları ile değiştirdiğinizde Ülke A'dan aynı miktarda para birimi için daha az Big Mac (veya genel olarak daha az mal) alırsınız.

Big Mac Endeksi’nin birkaç temel kullanım amacı vardır; işte bunlardan başlıcaları:

• Satın Alma Gücü Paritesini (SAGP) Anlamak: Big Mac Endeksi'nin birincil işlevi, satın alma gücü paritesi (SAGP) kavramını anlamak için ilişkilendirilebilir bir yol sunmaktır. Big Mac Endeksi neyi gösterir sorusuna yanıt olarak, SAGP teorisine göre döviz kurlarının farklı ülkelerde bir mal sepetinin maliyetinin yaklaşık olarak aynı olması gerektiğini ileri sürer. Endeks, Big Mac fiyatlarını karşılaştırarak, farklı ülkelerde ne kadar “paranızın karşılığını” aldığınıza dair basitleştirilmiş bir örnek sunar.
  
  
• Para Birimi Değerleme İçgörüleri: Big Mac Endeksi, para birimlerinin potansiyel düşük veya yüksek değerlenmesi hakkında ipuçları sunabilir. Big Mac fiyatlarından türetilen ima edilen döviz kurunu gerçek döviz kuruyla karşılaştırarak bir para biriminin satın alma gücüne göre adil değerinden daha güçlü veya daha zayıf olabileceğini önerebilir.
  
  
• Küresel Fiyat Karşılaştırmaları: Big Mac Endeksi, ülkeler genelindeki genel fiyat seviyelerinin neşeli ancak bilgilendirici bir karşılaştırmasına olanak tanır. Mükemmel bir ölçü olmasa da Big Mac gibi standart bir ürünün fiyatına göre bir yerin diğerlerine göre ne kadar pahalı olabileceğine dair bir fikir verir.
  
  
• Eğitim Aracı: Big Mac Endeksi, özellikle PPP gibi karmaşık ekonomik kavramları açık ve ilgi çekici bir şekilde açıklamakta değerli bir eğitim aracı olarak hizmet eder. Döviz kuru, küresel ticaret ve sınırlar arası göreceli fiyatları etkileyen faktörler hakkında tartışmaları başlatır.

Big Mac Endeksi, döviz değerlemesini değerlendirmenin kusursuz bir yolu değildir. Faiz oranları, hükümet politikaları veya ticaret engelleri gibi döviz kurlarını etkileyen tüm faktörleri hesaba katmaz. Ancak göreceli fiyatları ve döviz değerlerini eğlenceli ve erişilebilir bir şekilde anlamak için bir başlangıç ​​noktası sağlar.

Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Big Mac'ler, World Population Review Ocak 2024 fiyatlarına göre sandviç başına yaklaşık 5,15 dolar. Fiyat ABD bölgesine bağlı olarak değiştiğinden, Big Mac Endeksi tüm Amerika Birleşik Devletleri'nin ortalamasını alır ve 78 ülkeyi temsil eder. Bunlardan yalnızca beşi, İsviçre, Norveç, Uruguay, İsveç ve Kanada dahil olmak üzere, ABD'den daha yüksek bir Big Mac Endeksine sahiptir.

İsviçre, ABD fiyatlarından %30,33'lük bir farkla Big Mac Endeksi'nde ilk sırada yer alırken onu Norveç (%21,63), Uruguay (%18,15), İsveç (%8,53) ve Kanada (%1,97) takip ediyor. İsviçre'de daha yüksek işçilik maliyetleri ve vergiler nedeniyle bir Big Mac'in fiyatı yaklaşık 6,71 dolar. Yüksek Big Mac Endeksi'ne sahip ancak Amerika Birleşik Devletleri'nin altında kalan üç ülke ise şunlardır: Lübnan (-1), İsrail (-%3,97) ve Birleşik Arap Emirlikleri (-%4,84).

Big Mac Endeksi farkı %-7,47 olan ülkeler şunlardır: Andorra, Avusturya, Belçika, Kıbrıs, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, İrlanda, İtalya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Monako, Hollanda, Portekiz, Saint Pierre ve Miquelon, Saint-Barthélémy, San Marino, Slovakya, Slovenya, İspanya ve Vatikan.

Ocak verilerine göre en düşük Bic Mac Endeksi'ne sahip on ülke arasında Türkiye de (-%48,04) vardı ve onu şu ülkeler izliyordu: Macaristan (-%48,59), Tayvan (-%51,31), Malezya (-%52,44), Mısır (-%52,85), Hindistan (-%53,61), Endonezya (-%54,62), Güney Afrika (-%54,52), Romanya (-%55,70) ve Venezuela (-%65,77)

18 Temmuz 2024 itibarıyla ise ABD'de ortalama bir Big Mac'in fiyatı 5,35 dolara yükseldi. Türkiye'de farklı şubelerde değişiklik gösterse de, McDonald's'ın kendi internet sitesinde 180 TL olarak belirtiliyor. Mevcut döviz kuru ile bu yaklaşık olarak 5,44 dolara denk geliyor.

Bu durumda Big Mac Endeksi'ne göre, dolar/TL kuru 33,64 seviyesinde olmalıdır. Mevcut döviz kuru olan 33,05 TL'ye göre TL, dolar karşısında olması gerekenden yaklaşık %1,78 daha değerlidir.

Günlük ve dönemlik endeksler hakkında detaylı bilgi almak, uzman analistlerin araştırma ve raporlarını okuyarak yatırım stratejinizi belirlemek için Gedik Yatırım’da hesap açmanız yeterlidir. Dünya borsalarına yatırım yapmak için çeyrek asrı aşkın deneyime sahip Gedik Yatırım’ın profesyonel kadrosunun danışmanlığında kendi risk toleransınıza göre özgün bir strateji belirleyebilirsiniz.

Kaynakça:

https://worldpopulationreview.com/state-rankings/big-mac-index-by-state