BIST 100
Ortodoks ve heterodoks ekonomi politikaları finans ekosisteminde sıkça konuşulan kavramlar arasında yer alır. Bu iki politik kavram arasındaki çelişki temelde neo-klasik ekonomi olarak adlandırılan ortodoks ekonomi hakimiyeti ve heterodoks akımların bu hakimiyete karşı çıkışı üzerine odaklanır. Akademik olarak da çatışma kuramları arasında yer alan bu iki farklı ekonomik kavrama detaylarıyla göz atmak; her iki politika arasındaki farklar, avantaj ve dezavantajları hakkında bilgi sahibi olmak ister misiniz?
Ortodoks ekonomi modelinin geleneksel ekonomik teorilere ve politikalara bağlı kalan klasik finansal yaklaşımları ifade ettiğine dair birçok makale* okumak mümkün. Neoklasik olarak da isimlendirilen ortodoks ekonomi politikası geleneksel finansal analiz modeline dayanır. Temelde ortodoks ekonomi, tüketici ve üreticilerin rasyonel maksimizasyonu ve etkileşim dengelerini, kaynak tahsisine odaklanarak analiz eden uygulamalarla karakterizedir.
Ortodoks ekonomi politikası nedir sorusunu, bu modelin hangi dönemde popüler olduğu ile de yanıtlamak mümkün. 20. yüzyılın başlarında popüler olan ekonomik yaklaşım serbest piyasa ekonomisini ve bireysel karar alma sürecinin önemini vurguladığı için gelişmiştir. Bu ekonomi politikası zaman içinde bazı eklektik sorunlara çözüm getirememesiyle eleştirilir. Bu sorunlara göre yaklaşım sadece belirli koşullar altında geçerli olabilir, reel dünya ekonomisinin karmaşıklığı ve değişkenliğini yeterince ele almaz.
Dolayısıyla ortodoks ekonominin gelir eşitsizliği gibi sorunlara çözüm getiremediği vurgulanır. Bazı eleştirmenler de ortodoks ekonominin sosyal ve çevresel etkileri göz ardı ettiğini ve sadece ekonomik büyümeye odaklandığını iddia eder. Bu eleştiriler doğrultusunda alternatif ekonomik yaklaşımlar geliştirilmiş ve uygulanmaya başlamıştır.
Ortodoks ekonomi modelinin dar bir odaklanmaya sahip olduğunu ifade eden birçok araştırma* mevcut. Bu araştırmalara göre rekabet görecelidir ve böyle bir durumda neoklasik model birçok detayı göz ardı eder. Göz ardı edilen faktörler arasında çevresel bozulma ve dar kavramsal rasyonellikle uyumsuz davranış modelleri bulunur. Ayrıca araştırmalar ortodoks ekonominin aşırı derecede formalistik olduğuna dair bilgiler de ileri sürer.
Dolayısıyla bu modelin teknik karmaşıklık durumlarında geçerliliği kalmadığı sonucuna varılır. Bu dezavantajların aşılması için neoklasik modelin bakış açısının genişletilmesi, birçok teknik ve analitik ilerlemelerin entegrasyonu gereklidir. Modelin daha kullanışlı hâle getirilmesi için sürdürülen çalışmalar arasında geleneksel bakış açısına sahip ekonomistlerin eğitimleri de vardır. Eğitim, zaman ve kaynak ihtiyacını artıran önemli bir süreçtir.
Heterodoks ekonomi nedir sorusunu “çeşitlilik” olarak yanıtlamak mümkün. Heterodoks ekonomi politikası geleneksel ekonomi teorilerinden farklı bir yaklaşımı benimser. Bu model, çeşitli ekonomik düşünce okullarının yaklaşımlarını bir araya getirerek piyasa dışı faktörleri ve sosyal, politik etkileri de dikkate alır. Tarihi sürecinin getirileri heterodoks ekonomi modelinin serbest piyasa mekanizmalarına ve devlet müdahalesine de önem verdiğini göstermiştir. Bu ekonomi modeli gelir dağılımı gibi konulara da odaklanır. Ayrıca neoklasik ekonomi teorisinin dışında kalan ve çeşitli alternatif yaklaşımları kapsayan geniş bir perspektifi temsil eder. Bu nedenle heterodoks ekonomik model, finansal alanında post Keynesyen, kurumsal, feminist ve sosyalist bakış açılarını birleştirerek daha kapsamlı bir analiz imkânı sunar.
Heterodoks ekonomi ne demek sorusunun yanıtını, neyi amaçladığını açıklayarak da vermek mümkün. Ekonomi modelinin temel amacı birey, şirket, devlet gibi farklı finansal bileşenlerin davranışlarını ve etkileşimlerini inceleyerek ekonomik olayları açıklamaktır. Bu model genel olarak çeşitlilik, belirsizlik ve güç ilişkilerini vurgular. Modelin getirilerinden bazıları şöyledir:
Heterodoks ekonomi modeli alternatif bakış açıları sunarken bazı sınırlamaları ve potansiyel dezavantajları da beraberinde getirir. Bu dezavantajlardan bazıları şöyle:
Ortodoks ve heterodoks ekonomik modeller arasındaki temel farklar ekonomi teorisindeki farklı yaklaşımları temsil eder. Bu farkları aşağıdaki tabloda görebilirsiniz:
|
Ortodoks Model |
Heterodoks Model |
Temel Varsayımlar |
Kişiler kendi çıkarlarını maksimize edecek şekilde seçimler yapar. Piyasa ise arz ve talebe göre en iyi sonuçlar çıkacak şekilde otomatik olarak dengelenir. |
Ekonomik davranış üzerinde güç dinamiklerinin, sosyal ve tarihsel bağlamın etkisini vurgular. Bireylerin ve firmaların her zaman rasyonel olmayacağını ve piyasanın da doğası gereği istenen verimde olamayacağını savunur. |
Metodoloji |
Ekonomik verileri analiz etmek ve gelecekteki eğilimleri tahmin etmek için öncelikle matematiksel modellere ve istatistiksel analizlere dayanır. |
Nedensel ilişkileri anlamak için ekonomik olayları tarihsel bağlamlarında inceleyen, vaka çalışmalarıyla durum değerlendirmesi yapan, bireysel davranışı simüle eden bir metot kullanır. |
Düşünce Okulları |
Neoklasik ekonomi gibi daha birleşik bir çerçeveyle ilişkilendirilir. |
Kapitalist toplumlarda sınıf çatışması gibi kuramlara odaklanır, ekonomik davranışı şekillendirmede kurum, kural ve normların rolünü vurgular. |
Genel Yaklaşım |
Geniş ekonomik eğilimleri açıklamayı ve gelecekteki sonuçları tahmin etmeyi amaçlayan genelleştirilmiş, teorik bir çerçeve sunar. |
Çoğunlukla daha eleştirel ve incelikli bir yaklaşım benimser, ekonomik olayların karmaşıklığını ve bağlama bağlılığını vurgulayarak evrensel tahminler üretmeyi daha da zorlaştırır. |
Ekonomik Söylemdeki Rolü |
Çoğu ekonomik araştırma ve politika tartışmasının temelini oluşturan baskın düşünce okulu olarak hizmet eder. |
Ana akım ekonomik söylemi zorlayan ve zenginleştiren alternatif bakış açıları sunar. Eleştirel düşünmeyi ve ekonomik konuların daha kapsamlı anlaşılmasını teşvik etmede çok önemli bir rol oynar. |
Ortodoks ekonomi nedir sorusunu yanıtladıktan sonra bu ekonomik modeli kullanan ülkelerin ortak özelliklerine geçmek mümkün. Bu sistemi kullanan ülkeler genel olarak serbest piyasa ekonomisi prensiplerini temel alan liberal ekonomik politikaları benimser. Bununla birlikte gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler bu ekonomi modelini kullanır. Türkiye 1980 yılı sonrasında ortodoks ekonomi ilkelerini benimsemeye yönelik girişimlerde bulunmaya başlamıştır. Bununla birlikte zaman zaman ortodoks ilkeler yerine heterodoks ekonomi politikaları da benimsenmektedir.
Heterodoks ekonomi politikaları genel olarak ülkelerin kronik yüksek enflasyon durumunda uygulanır. Bununla birlikte Kanada, Amerika, Fransa, Belçika, Hollanda, Brezilya, Çin ve Birleşik Krallık gibi ülkelerde bütünleştirici heterodoks topluluklar kurulmuştur.
Şimdi siz de heterodoks ve ortodoks ekonomi politikaları nedir sorularının yanıtlarını biliyorsunuz. Dolayısıyla ülkelerin benimsediği para politikası modeli hakkında detaylı bilgi sahibi olarak yatırımlarınızı yapabilir, böylelikle daha bilinçli stratejiler kurgulayarak birikiminizi artırabilirsiniz. Ayrıca Gedik Yatırım’da bir yatırım hesabı açarak yatırım temsilcinizden kısa ve uzun vadede yatırımlarınızı değerlendirebileceğiniz alternatif stratejiler üzerine de bilgi alabilirsiniz. İstediğiniz yerden, görüntülü görüşme ile dakikalar içinde yatırım hesabınızı açın.
Kaynakça:
İnternet sitemizde yapılan bu paylaşımlar, yalnızca bilgilendirme amaçlı olup herhangi bir şekilde yatırımcılara telkinde bulunma, yatırımcıları yönlendirme yahut yatırımcılara kar/zarar vaadi verme şeklinde yorumlanamaz.
© 2023 Gedik Yatırım Menkul Değerler AŞ. Tüm Hakları Saklıdır.