Piyasa Yapıcı (Market Maker) Nedir?

Finans piyasalarında alım satım işlemleri bireylerin açtığı yatırım hesapları üzerinden gerçekleştirilir. Yatırım hesapları açan kurumlar ülkelerin ilgili kuruluşları tarafından onaylanmış banka veya aracı firmalardır. Bazı bireysel katılımcı veya üye firmalar kendi hesaplarından sürekli alım satım işlemleri gerçekleştirerek piyasada likidite sağlar. Bu uygulama sayesinde piyasada yeterli miktarda işlem gerçekleştirilir. Bu kişi ve kuruluşlara piyasa yapıcı adı verilir. Yatırımcı sözlüğünün bu bölümünde Türkçe’de piyasa yapıcı olarak bilinen market maker nedir ve özellikleri nelerdir, detaylı olarak inceleyeceğiz.

Piyasa yapıcı nedir sorusunu, finansal piyasaları likit tutmak amacıyla yatırımcılara alım satım hizmeti sağlayan aracı kurumlar olarak da yanıtlamak mümkün. Bununla birlikte piyasa yapıcılar bireysel bir yatırımcı da olabilir. Piyasa yapıcıların büyük çoğunluğu alım ve satım hacmini kolaylaştırmak için ihtiyaç duyulan menkul kıymetlerin büyüklüğü nedeniyle büyük kurumlar adına çalışmaktadır.

Her piyasa yapıcı garantili sayıda hisse için alım ve satım kotasyonlarını görüntüler. Piyasa yapıcı, bir alıcıdan emir aldığında, kendi stoklarındaki hisse pozisyonlarını derhal satar. Bu onların siparişi tamamlamalarına olanak tanır. Piyasa yapıcılar menkul kıymetleri satın alacağı veya satacağı fiyatları ve ticaret yapacakları hacmi belirterek bu rakamları taahhüt etmiş sayılırlar.

Bir piyasa yapıcı satıcılardan menkul kıymetler satın alarak ve alıcılara menkul kıymetler satarak piyasaya katılım gösterir. Yatırımcıların her koşulda hızlı ve adil fiyattan işlem yapabilmeleri için likidite sağlayarak piyasalarda güven yaratır. Piyasa yapıcıların işlemlerini yürütmesi için diğer piyasa katılımcılarıyla rekabet etmesi önem taşır. Bu yoğun rekabet yatırımcılar için daha iyi sonuçlar sağlayan sürekli inovasyonu, güçlü tahmine dayalı analitikleri ve sağlam sistemleri gerektirir. Bu kişi ve kuruluşlar piyasaya iki yönlü bir fiyat teklifi sunar ve sunulan teklif, bir menkul kıymeti tüm piyasa koşullarında rekabetçi bir değerden hem almak hem de satmak için istekli oldukları anlamına gelir. Bu şekilde yapılan işlemlerde piyasa riskini de göze almış olurlar. Sundukları iki yönlü fiyat teklifi varlığa alış ve satış değerleri arasında bir yayılım (spread) kazandırır. Bu teklif “ask spread” olarak bilinir.

Piyasa yapıcıların bazı karakteristik özellikleri vardır. Piyasa yapıcı özelliklerini şöyle sıralamak mümkün:

• Piyasa yapıcı, kendi hesabına menkul kıymetler alıp satan bir borsanın bireysel katılımcısı veya üye firmasıdır.
• Piyasa yapıcılar bir yandan piyasaya likidite ve derinlik sağlarken bir yandan da alış-satış farkı farkından yararlanır.
• Aracı kurumlar yatırımcılara alım satım çözümleri sunan, piyasa yapıcıların en yaygın türüdür.
• Piyasa yapıcılar, işlemlerin sorunsuz bir şekilde yapılabilmesi için yeterli işlem hacminin olmasını sağlamaya yardımcı olur.
• Piyasa yapıcılara varlıkları tutma riski nedeniyle tazminat ödenir çünkü bir menkul kıymetin değeri, satın alınması ile başka bir alıcıya satılması arasında düşebilir.
• Komisyoncular (broker) birbirleriyle yarışırken piyasa yapıcılar (market maker) teklifleri yayınlar, sorar ve bunların doğru şekilde raporlanmasını sağlar.

Piyasa yapıcılar, tıpkı birer trafik polisi gibi, finans piyasalarında alıcı ve satıcıları buluşturarak düzeni ve işleyişi sağlarlar. Bunu yaparken kullandıkları en önemli araç ise piyasa yapıcı kotasyonlarıdır. Piyasa yapıcılığı kotasyon yöntemi nedir sorusunun yanıtını bir benzetmeyle açıklayabiliriz: Kotasyonlar vitrindeki ürünler gibidir. Market maker’lar yatırımcılara hangi fiyattan hangi miktarda alım ve satım yapabileceklerini gösteren fiyat ve miktar bilgilerini sunar. Farklı piyasa yapıcılarının var olduğu durumlarda yatırımcılar tıpkı bir alışveriş merkezinde olduğu gibi birden çok fiyat ve miktar seçeneği ile karşılaşır. Böylece en uygun fiyatı ve koşulları bulma imkânı yakalarlar.

Piyasa yapıcı kotasyonları katı kurallar koymak yerine esneklik sunar. Belirlenen fiyat limitleri çerçevesinde kotasyon miktarının üzerinde de işlem yapmak mümkündür. Bu sayede yatırımcılar ani fiyat dalgalanmalarından etkilenmeden istedikleri miktarda işlem yapabilirler. Kotasyonlar da tıpkı normal emirler gibi her an işleme alınır. Bu sayede yatırımcı piyasa kapanmadan da anlık alım-satım gerçekleştirebilir. Açılış ve kapanış seansında ise tek fiyat yöntemiyle kotasyon verilebilir. Piyasa yapıcı kotasyonları finans piyasalarının işleyişi için hayati önem taşır. Yatırımcılara şeffaflık ve likidite sunarak, piyasaların daha düzenli ve etkin bir şekilde işlemesine katkıda bulunurlar.

Finansal piyasaların nabzını tutan piyasa yapıcıların fiyatlara etkisi, alış ve satış kotasyonları aracılığıyla yönlendirme şeklinde gerçekleşir. Aşırı fiyat dalgalanmalarını önleyerek piyasalara istikrar kazandırır. Bunu, alış ve satış fiyatları arasındaki farkı (spread) dikkatlice kontrol ederek gerçekleştirirler. Özellikle likiditenin düşük veya piyasa koşullarının volatil olduğu durumlarda, bu istikrar sağlayıcı rolleri daha da önem kazanır.

Market maker’ların fiyatlara bir diğer etkisi de sürekli alım ve satım emirleri sunarak piyasalarda likidite sağlamalarıdır. Böylece yatırımcılar, istedikleri zaman ve istedikleri miktarda alım satım işlemlerini gerçekleştirebilirler. Bu durum, piyasa fiyatlarının daha adil ve dengeli bir şekilde oluşmasına katkıda bulunur. Farklı fiyat seviyelerinde alış ve satış emirleri sunarak piyasa derinliğini ve genişliğini artırırlar. Böylelikle büyük hacimli işlemlerde piyasa fiyatlarını etkilemeden işlemin gerçekleşmesini sağlarlar. Bu durum piyasanın genelinde bir denge oluşturur. Piyasa yapıcılar aktif katılımcıdır. Dolayısıyla piyasa koşullarına ve mevcut arz-talep dengesine dayalı olarak fiyatların sürekli güncellenmesine yardımcı olurlar. Yatırımcılar piyasaları daha şeffaf ve etkin şekilde keşfeder.

Piyasa yapıcılar marketteki alış-veriş farkını oluştururlar. Piyasa alıcıları (market maker) ise yapıcılar tarafından oluşturulan bu farkın mevcudiyetiyle artan likidite ve aciliyete bakarlar. Piyasa yapıcıları ile alıcıları arasında simbiyotik bir ilişki vardır. Yani gelişmek için her biri diğerine ihtiyaç duyar. Bununla birlikte piyasa yapıcı ve alıcı farklarını aşağıdaki tabloda görebilirsiniz:

Birikimlerinizi değerlendirmek için yatırım yapmayı düşünüyorsanız iyi bir market maker’a ihtiyacınız var demektir. Gedik Yatırım’da şubeye gelmeden, dakikalar içinde bir hesap açarak birikimlerinizi değerlendirmeye başlayabilirsiniz.