Firmalar için finansman kaynağı sağlayan özel sektör borçlanma araçları, işletme sermayesi ihtiyaçlarını karşılaması açısından önemlidir. Özel sektör borçlanma araçları (ÖSBA), devlet veya anonim ortaklıklar tarafından çıkarılan borç senetleridir. Vade süresi belirleme, en az 1 yıl koşulu olmak üzere serbesttir, faiz türü sabit veya değişken olabilir. Genel olarak bir veya birkaç aracı kuruluşun oluşturduğu konsorsiyum ile satışa sunulan bu tahvillerin getirilerini likiditesi ve sahip oldukları risk belirler. Bu borçlanma araçları arasında finansman bonosu, varlık ve ipotek teminatlı menkul kıymetler yer alır.

Özel sektör borçlanma araçları fonu nedir ve kim ihraç eder sorusu sıkça araştırılan konular arasında. Bu fonları ihraç eden kurum özel şirketlerdir. Borsa İstanbul’a göre bir yılın altında vadesi olan borçlanma araçlarına “finansman bonosu”, bu süreden uzun vadesi olanlara da “özel sektör tahvili” adı verilir. Bu tür fon varlıklarının en az %80’i özel sektör tahvilinde değerlendirilir. Kalan %20’lik bölüm ise piyasa beklentilerine bağlı olarak çeşitli sabit getiriye sahip araçlarda değerlendirilebilir. Uzun vadeli yatırım yapmak isteyen ve portföy çeşitlendirmesiyle ilgilenen yatırımcılar için uygun olan bu fonlar TEFAS üzerinde yer alır.

Özel sektör borçlanma araçları firmaların büyüme ve gelişmesini sürdürmek için yaptığı yatırımlara kaynak sağlaması açısından önem taşır. Örneğin bir üretim şirketi yeni bir fabrika kurmak veya bir teknolojik yatırım yapmak için fon ihraç ederek gerekli kaynağı sağlayabilir. Bununla birlikte firmaların günlük faaliyetlerini sürdürmek için de ihtiyaç duyabileceği işletme sermayesi bu tür borçlanma araçları ile temin edilebilir. Borçlanma aracı ihracı ile sağlanan kaynak, banka kredisine göre daha düşük faiz oranları sunabilir. Böylelikle firma finansal güç kazanırken borçlanma maliyetini düşürmüş olur. Bu ve benzeri amaçlar doğrultusunda şirketler borçlanma aracı fonu yayınlayarak yatırımcıları kaynak sağlamaya davet edebilir.

Özel sektör tarafından finansman ihtiyacına karşılık olarak farklı birçok alternatif borçlanma aracı piyasaya sürülebilir. Başlıca ÖSBA’lar:

• Tahviller: Tahviller, firmaların belirli bir vade için borç para almak üzere ihraç ettikleri, faiz geliri sağlayan yatırım aracı olarak da kullanılabilen borç senetleridir.
  
  
• Bonolar: Vadesi tahvillerden daha kısa olan borç senetleridir. Bu senetler de faiz geliri sağlayan yatırım araçları olarak kullanılabilir.
  
  
• Sukuk: İslami finans prensiplerine uygun olarak ihraç edilen, varlık bazlı bir borçlanma aracıdır. Yatırımcılara bir varlığın mülkiyet hakkına dayalı kira türü bir getiri sağlar.
  
  
• Varlık ve İpotek Teminatlı Menkul Kıymetler (VİTMK): Belirli bir varlık veya ipotek portföyü tarafından desteklenen borçlanma araçlarıdır. Bu araçlar yatırımcılara varlığın veya ipotek portföyünün nakit akışlarından elde edilen bir getiri sağlar.
  
  
• Ticari Kâğıtlar: Firmaların kısa vadeli finansman ihtiyaçlarını karşılamak için ihraç ettikleri ve genellikle büyük yatırımcılar tarafından satın alınan borç senetleridir. Finansman Bonoları: Bankalar tarafından ihraç edilen ve diğer bankalara veya finansal kuruluşlara satılan borç senetleridir.
  
  
• Varlığa/İpoteğe Dayalı Menkul Kıymetler: Varlığa dayalı menkul kıymet (VDMK), varlık finansman fonu (VFF)’nun veya ipotek finansman kuruluşu (İFK)’nun devralacağı emtiaya karşılık olarak satışa sunulan menkul kıymettir. Varlık finansman fonu mal varlığının tüzel kişiliği yoktur. İpoteğe dayalı menkul kıymet ise konut finansmanı fonu veya ipotek İFK’nın devralacağı varlıklara binaen piyasaya çıkartılan menkul kıymettir. VDMK ve İDMK’lar fon veya İFK tarafından teslim alınacak varlıklara karşılık gösterilerek ihraç edilir. Bu menkul kıymetler halka arz edilerek ya da nitelikli yatırımcılara satılarak veya ayırtılarak çıkartılır.
  
  
• Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS): Hazine Müsteşarlığı aracılığı ile yurt içi piyasada satışa sunulan senetlerdir. Devlet bu senetleri alarak borçlandığı kişi ve kurumlara kupon tarihlerinde veya vade sonunda ödemekle yükümlü olduğu tutarı itfa eder. Bu senetler vadeleri boyunca ikincil piyasalarda alınıp satılabilir. Vade, ihraç yöntemi, para birimi gibi birçok farklı açıdan çeşitli sınıflarda değerlendirilirler.

Özel sektör borçlanma araçları firmalar için finans kaynağı sağlar, bununla birlikte birçok farklı avantaja da sahiptir. Bu avantajları şöyle sıralamak mümkün:

• Esneklik: Geniş bir yelpazede sunulan ÖSBA şirketlere, finansman ihtiyaçlarına uygun en uygun çözümü bulma esnekliği sağlar.
  
  
• Maliyet avantajı: Bu tarz fonlar genellikle banka kredilerine kıyasla daha düşük maliyetlidir. Şirketler finansman maliyetlerini düşürmek için piyasalardan borçlanma yoluyla uygun faiz oranlarına erişebilirler.
  
  
• Diversifikasyon: ÖSBA’lar şirketlerin risklerini dağıtmalarına olanak tanır. Borçlanma araçları genellikle birçok farklı yatırımcıya satılabilir, bu da riskin tek bir kaynağa yoğunlaşmasını engeller.
  
  
• Varlık finansmanı: Şirketler, ÖSBA’ları kullanarak varlık finansmanı yapabilir. Bu, şirketin mevcut varlıklarını teminat olarak kullanarak borçlanma yapmasını ve işletme sermayesi ihtiyaçlarını karşılamasını sağlar.
  
  
• Şirket kontrolünü koruma: Hisse senedi sahipliğini azaltmadan finansman sağlama avantajı sunan bu fonlar mevcut hissedarların kontrolü korumasına yardımcı olur.
  
  
• Vergi avantajları: Kimi durumlarda, özel sektör borçlanma araçları şirketler vergi konusunda avantajlı duruma geçebilir. Vergi mükelleflerinin geliri faiz giderlerinden muaf olabilir. Böylelikle şirketlerin vergi yükü azalmış olur.

Ancak, özel sektör borçlanma araçlarının kullanımı bazı riskleri de beraberinde getirebilir. Faiz oranlarının yükselmesi, geri ödeme güçlükleri veya kredi derecelendirme notlarının düşürülmesi gibi faktörler, borçlanma araçlarının dezavantajları olabilir. Bu nedenle, şirketler finansman stratejilerini dikkatlice planlamalı ve riskleri değerlendirmelidir.

ÖSBA fonları faiz getirisi sağlamak amacıyla kurulmaz. Faiz borç para kullanan kişinin borç verene ödettiği ücret olarak tanımlanabilir. Yani borç para kullanmanın bedelidir ve borç miktarının yüzdesi olarak hesaplanır. Genellikle önceden belirlenen ve sabit miktarlarda olan faiz borcun ifasına kadar ödenmeye devam eder. ÖSBA fonları ise firmaların borç para almak için ihraç ettikleri senetlerdir. Bu senetlerden elde edilen gelir faiz geliri olarak değil sermaye geliri olarak vergilendirilir. Getirisi piyasa koşullarına göre belirlenir ve değişken olabilir. ÖSBA getirileri belirli dönemlerde ödendiği için de faiz gibi değerlendirilmez. Borçlanma açısından faiz genellikle kısa vadeli borçlanmalarda kullanılırken ÖSBA’lar uzun vadeli olarak kullanılabilir.

Özel sektör borçlanma araçları fonu ile faiz arasında yatırımcı açısından da bazı farklar bulunur. Bunlardan en önemlisi faiz gelirli yatırımlara göre ÖSBA’ların daha yüksek risk taşıma ihtimalidir. Bunun en önemli nedeni ÖSBA’ların firma borçlanma aracı olmasıdır. Firma iflas edebilir veya borçlarını geri ödeyemeyecek duruma gelebilir. Faiz gelirli yatırımlar ise genel olarak daha düşük riskler taşır. Risk açısından değerlendirildiğinde ÖSBA’ların daha yüksek getiri sağlama ihtimali vardır. Bununla birlikte ÖSBA’ların likiditesi faiz gelirli yatırımlara göre daha azdır. Vergilendirme tarafında da faiz ile ÖSBA arasında farklar vardır. ÖSBA’lar daha düşük vergi oranı ve muafiyeti gibi bazı avantajlara sahip olabilir.

Yatırımlarınızı en iyi şekilde değerlendirmek için finansal piyasalar ve araçlarla ilgili araştırmalarınızda risk toleransınız da önemlidir. Gedik Yatırım size en uygun araçları bulmak ve yatırımınızı değerlendirmek için çeyrek asrı aşkın tecrübesiyle her zaman yanınızda. Yatırım hesabınızı istediğiniz yerden kolayca açabilmek için Hızlı Hesap uygulamamızı indirebilirsiniz.

Özel sektör borçlanma araçlarının vergilendirilmesi ile ilgili gerçek ve tüzel kişilerin yükümlülüklerini öğrenmek için yazımızı okuyabilirsiniz.