BIST 100
Özel Sektör Borçlanma Araçlarının Vergilendirilmesi
Özel Sektör Borçlanma Araçlarının Vergilendirilmesi
Özel sektör borçlanma araçları, özel sektörde faaliyet gösteren kuruluşların finansman ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ihraç ettikleri borçlanma senetleridir. Şirketlerin veya diğer özel sektör kuruluşlarının banka kredilerine alternatif olarak piyasadan doğrudan fon toplamasını sağlayan özel sektör borçlanma araçlarının başlıca örnekleri arasında; tahviller, finansman bonoları, varlık teminatlı menkul kıymetler ve özel sektör tahvilleri bulunur.
Şirketler bu araçları kullanarak genellikle orta ve uzun vadeli finansman ihtiyaçları için piyasadan sermaye toplarlar. Yatırımcılar ise bu senetleri satın alarak, belirlenen vade sonunda ana paralarının üzerine faiz geliri elde etmeyi hedeflerler. Özel sektör borçlanma araçlarının getirileri ihraç edilen kuruluşun kredi derecesine, piyasa koşullarına ve vade uzunluğuna bağlı olarak değişiklik gösterir.
Bu araçlar aynı zamanda sermaye piyasalarının derinleşmesine ve gelişimine katkıda bulunurken, şirketlerin finansman kaynaklarını çeşitlendirmesine olanak tanır. Yatırımcılar için de portföylerini çeşitlendirebilecekleri ve risk-getiri dengesini kendi yatırım hedeflerine göre ayarlayabilecekleri alternatif yatırım imkanları sunar.
Türkiye'de bu araçlardan elde edilen gelirler, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu altında özel düzenlemelere tabidir. Söz konusu gelirler bireyler için menkul sermaye iradı, kurumlar için ise kurum kazancının bir parçası olarak kabul edilir. Ancak yurt içi ve yurt dışı piyasalarda ihraç edilen borçlanma araçlarından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi çeşitli faktörlere göre farklılık gösterebilir.
Özel Sektör Borçlanma Araçları Faiz Gelirleri (*6)
Yurt dışında ihraç edilen özel sektör borçlanma araçlarından Türkiye'deki yatırımcılar tarafından elde edilen faiz gelirleri Gelir Vergisi Kanunu'nun (GVK) mükerrer 94. maddesi uyarınca vergilendirilir. Bu düzenleme çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları ve Türkiye'nin karşılıklı vergi anlaşmaları çerçevesinde yatırımcının vergisel yükümlülüklerini belirler. Bu anlaşmalar yurt dışında elde edilen gelirlerin Türkiye'de nasıl vergilendirileceğini düzenler ve yatırımcılara vergi iadesi veya mahsup etme hakkı tanıyabilir.
Özel sektör borçlanma araçları faiz gelirlerinin vergilendirilmesi ile ilgili gerçek ve tüzel kişilerin yükümlülüklerini aşağıdaki tabloda bulabilirsiniz.
İhraç Edilerek Türkiye'de Satılan Tahvil ve Finansman Bonoları
Tam mükellef ve dar mükellef gerçek kişi (*3)
- SPK tarafından onaylanan finansman bonoları (24.05.2020 tarihinden itibaren iktisap edilenler) %15 (*7)
- İşlemler sonucu elde edilen kazançlar, Gelir Vergisi Kanunu 7. maddesi uyarınca Türkiye’de elde edilmemiş olması durumunda beyan edilmez. (*4)
- 01.11.2024 tarihi ile 31.01.2025 tarihleri arasında iktisap edilen, bankalar tarafından ihraç edilen tahvil ve bonolardan elde edilen gelir ve kazançlar ile fon kullanıcısının bankalar olduğu varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelir ve kazançlardan yapılacak olan stopaj oranları aşağıdaki şekilde yeniden belirlenmiştir.
i) Vadesi 6 aya kadar (6 ay dâhil) olanlara sağlanan gelirlerden %10 (Önceki oran %7,5),
ii) Vadesi 1 yıla kadar (1 yıl dâhil) olanlara sağlanan gelirlerden %7,5 (Önceki oran %5),
iii) Vadesi 1 yıldan uzun olanlara sağlanan gelirlerden %5 (Önceki oran %2,5),
iv) 6 aydan az süreyle (6 ay dâhil) elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan %10 (Önceki oran %7,5),
v) 1 yıldan az süreyle (1 yıl dâhil) elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan % 7,5 (Önceki oran %5),
vi) 1 yıldan fazla süreyle elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan % 5 (Önceki oran %2,5),
- Stopaj nihai vergidir.
- Beyan edilmez.
Tam mükellef kurum
Türkiye’de ihraç edilen Özel Sektör Tahvilleri için (*1) Anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile benzer nitelikteki yabancı kurumlar sermaye şirketleri için elde edilen faiz kazançları %0, diğer kurumlar için %15'tir. (*7)
- Kurumlar vergisine tabidir.
- Ödenen stopaj hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilebilir.
01.11.2024 tarihi ile 31.01.2025 tarihleri arasında iktisap edilen, bankalar tarafından ihraç edilen tahvil ve bonolardan elde edilen gelir ve kazançlar ile fon kullanıcısının bankalar olduğu varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelir ve kazançlardan yapılacak olan stopaj oranları aşağıdaki şekilde yeniden belirlenmiştir.
i) Vadesi 6 aya kadar (6 ay dâhil) olanlara sağlanan gelirlerden %10 (Önceki oran %7,5),
ii) Vadesi 1 yıla kadar (1 yıl dâhil) olanlara sağlanan gelirlerden %7,5 (Önceki oran %5),
iii) Vadesi 1 yıldan uzun olanlara sağlanan gelirlerden %5 (Önceki oran %2,5),
iv) 6 aydan az süreyle (6 ay dâhil) elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan %10 (Önceki oran %7,5),
v) 1 yıldan az süreyle (1 yıl dâhil) elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan % 7,5 (Önceki oran %5),
vi) 1 yıldan fazla süreyle elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan % 5 (Önceki oran %2,5),
Dar mükellef kurum (*2-3)
Türkiye’de ihraç edilen Özel Sektör Tahvilleri için (*1) Anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile benzer nitelikteki yabancı kurumlar sermaye şirketleri için elde edilen faiz kazançları %0, diğer kurumlar için %15 ‘dir. (*7)
- Kurumlar vergisine tabidir.
- Ödenen stopaj hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilebilir.
- 01.11.2024 tarihi ile 31.01.2025 tarihleri arasında iktisap edilen, bankalar tarafından ihraç edilen tahvil ve bonolardan elde edilen gelir ve kazançlar ile fon kullanıcısının bankalar olduğu varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelir ve kazançlardan yapılacak olan stopaj oranları aşağıdaki şekilde yeniden belirlenmiştir.
i) Vadesi 6 aya kadar (6 ay dâhil) olanlara sağlanan gelirlerden %10 (Önceki oran %7,5),
ii) Vadesi 1 yıla kadar (1 yıl dâhil) olanlara sağlanan gelirlerden %7,5 (Önceki oran %5),
iii) Vadesi 1 yıldan uzun olanlara sağlanan gelirlerden %5 (Önceki oran %2,5),
iv) 6 aydan az süreyle (6 ay dâhil) elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan %10 (Önceki oran %7,5),
v) 1 yıldan az süreyle (1 yıl dâhil) elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan %7,5 (Önceki oran %5),
vi) 1 yıldan fazla süreyle elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan %5 (Önceki oran %2,5),
- Stopaj nihai vergidir.
- Beyan edilmez.
İhraç Edilerek Yurt Dışında Satılan Tahvil ve Finansman Bonoları
Tam mükellef gerçek kişi
Tam mükellef kurumlar tarafından ihraç edilerek yurtdışında satılan (*5) tahvillerin vadesi;
- 1 yıla kadar olanlardan elde edilen faizler %7
- 1 yıl (1 yıl dahil) ile 3 yıl arası olanlardan elde edilen faizler %3
- 3 yıl (3 yıl dahil) ve daha uzun olanlardan elde edilen faizler %0 oranında stopaja tabidir.
Söz konusu stopaj, faiz ödemesini yapan ihraççı kurum tarafından yapılır.
- Anapara kur farkı gelir sayılmaz.
- Enflasyon indirimi uygulanmaz.
- Elde edilen faiz gelirlerinin, stopaja tabi tutulmuş diğer menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte 230.000 TL’lik beyan sınırını (2024 yılı için) aşması durumunda, gelirin tamamı beyan edilir.
Dar mükellef gerçek kişi (*3)
Tam mükellef kurumlar tarafından ihraç edilerek yurtdışında satılan (*5) tahvillerin vadesi;
- 1 yıla kadar olanlardan elde edilen faizler %7
- 1 yıl (1 yıl dahil) ile 3 yıl arası olanlardan elde edilen faizler %3
- 3 yıl (3 yıl dahil) ve daha uzun olanlardan elde edilen faizler %0 oranında stopaja tabidir.
Söz konusu stopaj, faiz ödemesini yapan ihraççı kurum tarafından yapılır.
- Stopaj nihai vergidir.
- Beyan edilmez.
Tam mükellef kurum
Tam mükellef kurumlar tarafından ihraç edilerek yurtdışında satılan (*5) tahvillerin vadesi;
- 1 yıla kadar olanlardan elde edilen faizler %7
- 1 yıl (1 yıl dahil) ile 3 yıl arası olanlardan elde edilen faizler %3
- 3 yıl (3 yıl dahil) ve daha uzun olanlardan elde edilen faizler %0 oranında stopaja tabidir.
Söz konusu stopaj, faiz ödemesini yapan ihraççı kurum tarafından yapılır.
- Kurum kazancına dahil edilir.
- Ödenen stopaj beyanname üzerinde hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilir.
Dar mükellef kurum (*2-3)
Tam mükellef kurumlar tarafından ihraç edilerek yurtdışında satılan (*5) tahvillerin vadesi;
- 1 yıla kadar olanlardan elde edilen faizler %7
- 1 yıl (1 yıl dahil) ile 3 yıl arası olanlardan elde edilen faizler %3
- 3 yıl (3 yıl dahil) ve daha uzun olanlardan elde edilen faizler %0 oranında stopaja tabidir.
Söz konusu stopaj, faiz ödemesini yapan ihraççı kurum tarafından yapılır.
- Stopaj nihai vergidir.
- Beyan edilmez.
Özel Sektör Borçlanma Araçları Alım Satım Kazancı (*6)
Özel sektör borçlanma araçlarından elde edilen alım-satım kazançları, yatırımcının elde ettiği gelir türüne bağlı olarak Gelir Vergisi Kanunu’nun 75. Ve 80. Maddeleri uyarınca vergilendirilir. Sermaye Piyasası Kanunu ve ilgili tebliğler bu tür kazançların nasıl hesaplanacağı ve vergilendirileceği konusunda yönlendirme yapar. Bu mevzuat elde edilen kazançların vergi oranlarını, stopaj uygulamalarını ve beyanname verme yükümlülüklerini belirler.
Özel sektör borçlanma araçları alım satım kazançlarının vergilendirilmesi ile ilgili gerçek ve tüzel kişilerin yükümlülüklerini aşağıdaki tabloda bulabilirsiniz.
İhraç Edilerek Türkiye'de Satılan Tahvil ve Finansman Bonoları
Tam mükellef ve dar mükellef gerçek kişi (*3)
- SPK tarafından onaylanan finansman bonoları (24.05.2020 tarihinden itibaren iktisap edilenler) %15 (*7)
- 01.05.2024 tarihi ile 31.07. 2024 tarihleri arasında iktisap edilen, bankalar tarafından ihraç edilen tahvil ve bonolardan elde edilen gelir ve kazançlar ile fon kullanıcısının bankalar olduğu varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelir ve kazançlardan yapılacak olan stopaj oranları aşağıdaki şekilde yeniden belirlenmiştir.
i) Vadesi 6 aya kadar (6 ay dâhil) olanlara sağlanan gelirlerden %7,5 (Önceki oran %5),
ii) Vadesi 1 yıla kadar (1 yıl dâhil) olanlara sağlanan gelirlerden %5 (Önceki oran %3),
iii) Vadesi 1 yıldan uzun olanlara sağlanan gelirlerden %2,5 (Önceki oran %0),
iv) 6 aydan az süreyle (6 ay dâhil) elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan %7,5 (Önceki oran %5),
v) 1 yıldan az süreyle (1 yıl dâhil) elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan % 5 (Önceki oran %3),
vi) 1 yıldan fazla süreyle elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan % 2,5 (Önceki oran %0),
- Stopaj nihai vergidir.
- Beyan edilmez.
Tam mükellef kurum
Türkiye’de ihraç edilen Özel Sektör Tahvilleri için (*1) Anonim, Limited ve sermayesi paylara bölünmüş komantid şirketler ile benzer nitelikteki yabancı kurumlar sermaye şirketleri için alım-satım kazançları %0, diğer kurumlar için %15’dir (*7)
- Kurumlar vergisine tabidir.
- Ödenen stopaj hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilebilir.
- 01.05.2024 tarihi ile 31.07. 2024 tarihleri arasında iktisap edilen, bankalar tarafından ihraç edilen tahvil ve bonolardan elde edilen gelir ve kazançlar ile fon kullanıcısının bankalar olduğu varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelir ve kazançlardan yapılacak olan stopaj oranları aşağıdaki şekilde yeniden belirlenmiştir.
i) Vadesi 6 aya kadar (6 ay dâhil) olanlara sağlanan gelirlerden %7,5 (Önceki oran %5),
ii) Vadesi 1 yıla kadar (1 yıl dâhil) olanlara sağlanan gelirlerden %5 (Önceki oran %3),
iii) Vadesi 1 yıldan uzun olanlara sağlanan gelirlerden %2,5 (Önceki oran %0),
iv) 6 aydan az süreyle (6 ay dâhil) elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan %7,5 (Önceki oran %5),
v) 1 yıldan az süreyle (1 yıl dâhil) elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan % 5 (Önceki oran %3),
vi) 1 yıldan fazla süreyle elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan % 2,5 (Önceki oran %0),
Dar mükellef kurum (*2-3)
- Türkiye’de ihraç edilen Özel Sektör Tahvilleri için (*1) Anonim, Limited ve sermayesi paylara bölünmüş komantid şirketler ile benzer nitelikteki yabancı kurumlar sermaye şirketleri için alım-satım kazançları %0, diğer kurumlar için %15’dir (*7)
- Kurumlar vergisine tabidir.
- Ödenen stopaj hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilebilir.
- 01.05.2024 tarihi ile 31.07. 2024 tarihleri arasında iktisap edilen, bankalar tarafından ihraç edilen tahvil ve bonolardan elde edilen gelir ve kazançlar ile fon kullanıcısının bankalar olduğu varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelir ve kazançlardan yapılacak olan stopaj oranları aşağıdaki şekilde yeniden belirlenmiştir.
i) Vadesi 6 aya kadar (6 ay dâhil) olanlara sağlanan gelirlerden %7,5 (Önceki oran %5),
ii) Vadesi 1 yıla kadar (1 yıl dâhil) olanlara sağlanan gelirlerden %5 (Önceki oran %3),
iii) Vadesi 1 yıldan uzun olanlara sağlanan gelirlerden %2,5 (Önceki oran %0),
iv) 6 aydan az süreyle (6 ay dâhil) elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan %7,5 (Önceki oran %5),
v) 1 yıldan az süreyle (1 yıl dâhil) elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan % 5 (Önceki oran %3),
vi) 1 yıldan fazla süreyle elde tutulanların elden çıkarılmasından doğan kazançlardan % 2,5 (Önceki oran %0),
- Stopaj nihai vergidir.
- Beyan edilmez.
İhraç Edilerek Yurt Dışında Satılan Tahvil ve Finansman Bonoları
Tam mükellef gerçek kişi
- Diğer alım satım kazançlarıyla birlikte beyan edilir. (2024 yılı için beyan sınırı 230.000 TL.dır)
- Alım satım kazancı Türk Lirası bazında hesaplanır.
- Alış bedeli, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere ÜFE artış oranının %10 veya üzerinde olması şartıyla ÜFE artış oranıyla endekslenebilir.
Türkiye’deki özel sektör borçlanma araçlarından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi, Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu ve Sermaye Piyasası Kanunu gibi bir dizi mevzuata dayanmaktadır. Yatırımcıların bu gelirleri beyan ederken ve vergisel yükümlülüklerini hesaplarken ilgili kanun maddelerini dikkate alması büyük önem taşır. Bu hem vergisel avantajlardan yararlanmalarını hem de olası cezai yaptırımlardan kaçınmalarını sağlar. Bu nedenle, mevzuatın ve çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarının güncel kalmaları için düzenli olarak takip edilmesi ve gerekirse profesyonel vergi danışmanlığı hizmeti alınması tavsiye edilir.
Dipnotlar:
(1) Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş olan anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile benzer nitelikteki yabancı kurumlar sermaye şirketidir. Yatırım fon ve ortaklıkları ile münhasıran menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı getirileri ile değer artışı kazançları elde etmek ve bunlara bağlı hakları kullanmak amacıyla faaliyette bulunan dar mükelleflerden Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan yatırım fonları ve yatırım ortaklıkları ile benzer nitelikte olduğu Maliye Bakanlığınca belirlenen kurumlar da söz konusu uygulamanın kapsamında değerlendirilmiştir.
(2) Dar mükellef kurumlar ile ilgili belirlemeler Türkiye’de işyeri ve daimi temsilcisi bulunmayan dar mükellef kurumlar açısından geçerlidir.
(3) Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları hükümleri saklıdır.
(4) Kurumlar Vergisi Kanunu madde 33/1 uyarınca “Yabancı ülkelerde elde edilerek Türkiye’de genel sonuç hesaplarına intikal ettirilen kazançlardan mahallinde ödenen kurumlar vergisi ve benzeri vergiler, Türkiye’de bu kazançlar üzerinden tarh olunan kurumlar vergisinden indirilebilir. “Aynı madde kapsamında Türkiye’de tarh olunacak vergilere mahsup edilebilecek tutar, hiçbir surette yurt dışında elde edilen kazançlara Kanunun 32. Maddesinde belirtilen kurumlar vergisi oranının uygulanmasıyla bulunacak tutardan fazla olamaz. Bu kapsamda söz konusu mahsup işleminin gerçekleştirilebilmesi için yabancı ülkelerde ödenen vergilerin, yetkili makamlardan alınarak mahallindeki Türk elçilik veya konsoloslukları, yoksa mahallinde Türk menfaatlerini koruyan ülkenin aynı nitelikteki temsilcileri tarafından tasdik olunan belgelerle tevsik edilmesinin gerekmekte olduğunu hatırlatmak isteriz. Aksi durumda, yabancı ülkede ödenen vergiler Türkiye’de tarh olunan vergiden mahsup edilemeyecektir.
(5) Sermaye Piyasası Kurulu’nun (‘’SPK’’) “Borçlanma Araçları Tebliği ‘’inde ihraç, borçlanma araçlarının ihraççılar tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışı olarak tanımlanmış olup, söz konusu Tebliğ uyarınca, ihraççıların ihraç edecekleri borçlanma araçlarını Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. nezdinde kaydettirmeleri zorunludur. Bu kapsamda, yurtdışında ihraç edilen tahvillerin vergisel sonuçlarına ilişkin değerlendirme yaparken söz konusu işlemler, tam mükellef kurum tarafından ihraç edilmiş ve SPK’dan izin alınarak MKK nezdinde kayda alınmış olan tahvillerin yurtdışında satışı olarak dikkate alınmaktadır.
(6) Tahvil, VDMK, Finansman Bonosu kapsama dahildir.
(7) 24.05.2020 tarihinden önce iktisap edilenlerde stopaj oranı farklıdır.
İnternet sitemizde yapılan bu paylaşımlar, yalnızca bilgilendirme amaçlı olup herhangi bir şekilde yatırımcılara telkinde bulunma, yatırımcıları yönlendirme yahut yatırımcılara kar/zarar vaadi verme şeklinde yorumlanamaz.
© 2023 Gedik Yatırım Menkul Değerler AŞ. Tüm Hakları Saklıdır.