Oran Analizi Nedir? Çeşitleri nelerdir?

Borsa üzerinden yatırım stratejisini oluştururken birbirine bağlı ve dinamik birçok bileşeni analiz etmek gerekir. Oran analizi de bu bileşenler arasında yer alır. Kavram temelde finansal tablolar üzerinden en az iki sınıf veya grubun analizini ifade eder.

Oran analizi yönteminde iki veri grubunun birbirinin oranlanması söz konusudur. Finansal oran analizi genellikle bilanço, gelir tablosu gibi mali verilerden yola çıkarak hesaplanır. Hesaplamayla elde edilen oranlar işletmenin mali sağlığını analiz etmek için kullanılır. İşletmenin mali sağlığı finansal durumunun güvenli ve sürdürülebilir olmasını ifade eder. Finansal açıdan sağlıklı olan bir şirkette gelir gider dengesi sağlanmış ve mali kaynaklar etkin şekilde yönetiliyor demektir.

Yatırımcı Sözlüğü’müzde oran analizi nedir, türleri nelerdir ve hangi amaçlarla kullanılır gibi soruların yanıtlarını bir araya getirdik. Finansal analizin temel bileşenlerinden birisini keşfetmek için yazımızı okuyabilirsiniz.

Oran analizleri bir işletmenin finansal durumunu değerlendirmek ve performansını analiz etmek için çeşitli mali oranların hesaplandığı bir yöntemdir. Bu analiz, işletmenin belirli bir dönemdeki performans durumunu yansıtan bilanço tablosu ile aynı dönem içinde elde edilen gelir, üstlenilen gider ve maliyetleri gösteren gelir tablosundaki verilerin karşılaştırması ile yapılır.

Oranlar, işletmenin farklı yönlerden mali sağlığını inceleyerek işletme yönetimine, yatırımcılara ve kredi verenlere önemli bilgiler sunar. Temel olarak, oran analizi işletmenin mevcut mali durumu, borç yapısı, likidite durumu, verimliliği ve kârlılığı gibi birçok önemli finansal göstergeden oluşur.

Oran analizi, farklı türde oranlar kullanarak yapılır. Verilerin her biri, işletmenin finansal durumunu başka bir açıdan ele alır. Bu sayede işletmenin mali tablolarında saklı olan bilgileri daha detaylı ve karşılaştırılabilir hale getirir.

Oran analizi, işletmelerin mali sağlığını değerlendirmek, finansal performanslarını izlemek ve sektördeki diğer firmalarla karşılaştırmalar yapmak amacıyla kullanılan önemli bir yöntemdir. Yapılan analiz sayesinde şirket yöneticileri, yatırımcı ve kredi sağlayıcılar işletmenin kısa vadeli borç ödeme gücünü, uzun vadeli borçlanma yapısını, kârlılığını ve kaynaklarını ne kadar etkin şekilde kullandığını ayrıntılı şekilde inceleyebilir.

Oran analizi işletmenin geçmiş performansını izleyerek geleceğe yönelik eğilimleri ve olası riskleri belirleme konusunda da yardımcı olur. Oran analizlerinde işletmenin likidite durumu, borç – öz sermaye dengesi, varlıklarını yönetme becerisi gibi finansal göstergeler kullanılır. Bu sayede işletmenin hem mevcut finansal durumunu hem de uzun vadede sürdürülebilir büyüme potansiyelini anlamak mümkün hale gelir. Sektördeki diğer firmalarla yapılan karşılaştırmalar sayesinde, rekabet gücü değerlendirilebilir ve işletmenin güçlü ve zayıf yönleri ortaya konur.

Oran analizi, tüm bu verileri toparlayarak yönetim ve yatırımcılara daha bilinçli, stratejik ve sağlıklı finansal kararlar almalarına olanak tanır. Analizin kullanım amaçları arasında trend takibi, karşılaştırma ve operasyonel verimlilik bulunur.

Geçmiş dönem oranlarıyla kıyaslamalar yaparak işletmenin performansındaki gelişimi ya da gerilemeyi izlemek mümkündür. Mali tablolardaki artış veya düşüş eğilimleri, işletmenin zaman içindeki başarısını göstermekte etkilidir.

Sektördeki diğer işletmelerle kıyaslamalar yapmak şirketin rakiplerine göre nasıl bir performans sergilediğini anlamaya yardımcı olur. Bu da yatırımcıların veya yöneticilerin sektörel bazda performans değerlendirmesi yapmasını sağlar.

Kaynakların etkin kullanımını analiz eder ve yönetimin karar almasını destekler. Verimlilik oranları ile işletmenin üretim maliyetleri ve giderlerini kontrol altında tutma başarısı ölçülebilir.

Oran analizi, işletmenin finansal sağlığını farklı açılardan incelemek amacıyla türlere ayrılmıştır. İşletmenin mali yapısı tek bir oranla tam olarak anlaşılamayacağı için, farklı oranlar kullanılarak çeşitli yönlerden analiz yapılır. Her oran türü, işletmenin finansal durumunu farklı açılardan analiz ederek yönetim, yatırımcılar ve kredi sağlayıcılara daha kapsamlı ve ayrıntılı bir finansal değerlendirme yapma olanağı sunar.

Likidite oranları, işletmenin mevcut varlıklarını likit hale getirme yeteneğini değerlendirir. Varlıkları likit hale getirme yeteneği işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünün bir ifadesidir. Başlıca likidite oranları şunlardır:

• Cari Oran: Cari varlıkların cari borçlara oranıdır.

Cari Oran Formülü: Cari Oran = Cari Varlıklar / Cari Borçlar

• Likidite Oranı (Asit Test Oranı): Cari varlıklardan stokların çıkarılmasıyla bulunan değerin, kısa vadeli borçlara oranıdır.

Likidite Oranı Formülü: Asit Test Oranı = [Cari Varlıklar - Stoklar] / Cari Borçlar

Kaldıraç oranları, işletmenin borçlanma durumunu ve finansal riskini gösterir. Özellikle finansman yapısını analiz etmek için kullanılır. En sık kullanılan kaldıraç oranı borçların öz sermayeye oranıdır. Kaldıraç oranı, işletmenin sermaye yapısındaki borçlanma seviyesini ifade eder. Hesaplama, toplam borcun öz sermayeye bölünmesi şeklindedir.

Kârlılık oranları, işletmenin gelir getirici etkinliğini ölçer. Satışların brüt ve net kâr yüzdelerini gösteren marjlar başlıca oranlardır.

Verimlilik oranları, işletmenin kaynaklarını ne kadar etkin kullandığını ve stokların ne sıklıkla satıldığını gösterir. Formülü şöyledir:

Stok Devir Hızı = Satılan Malın Maliyeti / Ortalama Stok

Karşılama oranları, işletmenin belirli yükümlülüklerini karşılayıp karşılayamayacağını analiz eder. Örneğin faiz karşılama oranı, faiz giderlerini karşılama yeteneğini ölçer. Faiz karşılama oranı 5 olan bir işletmenin, faiz giderlerini 5 kat karşılama gücü vardır.

Pazar beklentisi oranları, yatırımcıların işletmeye olan güvenini ve pazar değerini ifade eder. Örneğin hisse başına düşen kâr ile piyasa fiyatı arasındaki ilişkiyi fiyat / kazanç oranı gösterir. F/K oranı 20 olan bir şirketin, hisse başına kazandığı her birim için yatırımcıların 20 birim fiyat ödemeye razı olduğunu göstermektedir.

İşletmenin sağlıklı büyümesi ve sürdürülebilirliğinde avantaj sağlayan oran analizi finansal performans değerlendirmesi yaparak stratejik kararlar almak için vazgeçilmez bir araçtır.

Oran analizi örnekleri arasında yer alan birçok farklı karşılaştırma sonucunda şirketin finansal gücü incelenerek trend takibi yapılabilir. Böylelikle risklerin belirlenmesi ve yönetimi sağlanır. Özellikle kaldıraç, borç – öz sermaye oranları gibi finansal oranlar işletmenin mali risk düzeyini gösterir. Böylelikle gerekli önlemlerin alınması ve işletmenin finansal yapısının güvenli hale getirilmesi mümkün olur.

Oran analizi yönetim ve yatırımcıların stratejik kararlarda bilinçli şekilde yönlenmelerini kolaylaştırır. Yatırımcı pazar beklentisi oranlarıyla işletmenin büyüme potansiyelini ve yatırım geri dönüş oranlarını analiz ederken kredi sağlayıcılar likidite ve borç ödeme kapasitesini değerlendirir. Mali performansın nesnel ölçütlerle değerlendirilmesi açısından da faydalıdır. Verilere dayalı bu analiz mali kararların duygusal veya sübjektif değerlendirmelere dayanmaksızın rasyonel bir şekilde alınmasını sağlar.

Oran analizi, işletmelerin finansal performansını değerlendirmede etkili bir araç olmasına rağmen, bazı sınırlamaları ve eksik yanları bulunmaktadır. İşte oran analizinin bazı başlıca eksiklikleri:

• Tek Başına Yeterli Olmaması: Oran analizleri, işletmenin mali tablolarında yer alan bilgileri kullanarak yapılır ve genellikle geçmiş verilerden elde edilen oranlara dayanır. Tek başına oran analizine dayanarak bir işletmenin finansal durumunu anlamak yanıltıcı olabilir. Bu nedenle, ek analizlerle desteklenmesi gereklidir.
  
  
• Veri Kalitesine ve Güvenilirliğine Bağımlılık: Oran analizinin doğru sonuçlar verebilmesi için kullanılan mali tabloların güvenilir ve güncel olması büyük önem taşır.
  
  
• Dış Faktörleri Göz Ardı Etmesi: Oran analizleri, işletme dışındaki ekonomik koşulları veya sektörel değişiklikleri doğrudan yansıtmaz. Makroekonomik değişiklikler, döviz kurları, faiz oranları ve piyasa trendleri gibi dış faktörler oran analizine dahil edilmediğinden, analiz sonuçları yanıltıcı olabilir.
  
  
• Sektör Standartları ile Karşılaştırma Zorluğu: Oran analizinin etkin olabilmesi için sektördeki diğer işletmelerle karşılaştırmalar yapılması gerekebilir. Aynı sektörde farklı iş modellerine sahip şirketlerin oranlaması doğru sonuç vermeyebilir.
  
  
• Yönetimsel ve Operasyonel Faktörleri Dikkate Almaması: Oran analizi, işletmenin finansal durumunu ölçse de yönetim becerileri ve operasyonel verimlilik gibi daha subjektif faktörleri doğrudan yansıtmaz.

Çeyrek asrı aşkın deneyime sahip Gedik Yatırım’ın uzmanları yatırım stratejilerinizle ilgili analizlerde birbiriyle bağlı ve dinamik birçok bileşeni bir arada kullanır. Siz de uzman kadromuz tarafından hazırlanan analiz, bülten ve raporlara gedik.com/analiz sayfamızdan ulaşabilirsiniz.