Politika Faizi Nedir? Ekonomi Üzerindeki Etkileri

Ülke ekonomilerinde küresel veya ulusal çeşitli dalgalanmalar görülmesi kaçınılmazdır. Merkez bankaları da ekonominin karmaşık dengesini korumak için çeşitli araçlara başvurur. Politika faizi ne demek sorusunu merkez bankasının kullandığı önemli bir enstrüman olarak yanıtlamak mümkündür. Politika faizi oranı, genellikle bir yıllık devlet tahvillerinde uygulanır ve merkez bankasının mali hedeflere ulaşması için kullanılır. Politika faizinin en önemli amacı para arzını düzenleyerek ekonomik büyümeyi ve fiyat istikrarını korumaktır.

Ekonomik sistemin karmaşık dengelerini korumak için merkez bankalarının başvurduğu önemli enstrümanlar arasında bulunan politika faizi genellikle bir yıllık devlet tahvillerinde uygulanır. Merkez bankaları para arzını kontrol etmek için faiz oranlarını değiştirir. Böylelikle para biriminin cazibesini artırabilir veya ekonomik büyümeyi frenleyebilir ve ulusal ekonominin dengelenmesi açısından önemli bir uygulamadır. Faiz oranlarındaki değişiklikler ile aynı zamanda tüketici ve şirketlerin kredi kullanımı da yönlendirilir. Böylece enflasyon, işsizlik, ekonomik büyüme gibi makroekonomik göstergeler de kontrol altına alınmaya çalışılır. Bu nedenle merkez bankaları politika faizi kararı alırken çok bileşenli dinamik göstergeler ile kurulu bu yapıyı dikkatli şekilde analiz etmek zorundadır. 

TCMB politika faizi tarafından belirlenir. Bunun için çeşitli ekonomik göstergeler ve hedefler dikkate alınır. Politika faizinin belirlenmesinde göz önünde bulundurulan temel faktörler şunlardır:

• Enflasyon: TCMB'nin temel hedefi fiyat istikrarını sağlamaktır. Bu nedenle, enflasyon oranları ve enflasyon beklentileri, politika faizinin belirlenmesinde kritik bir rol oynar.
  
  
• Ekonomik Büyüme: Ekonomik büyümenin yavaşladığı dönemlerde faiz oranları düşürülerek ekonomik aktivitenin canlandırılması amaçlanabilir.
  
  
• Döviz Kuru: Döviz kurundaki dalgalanmalar enflasyon ve finansal istikrar üzerinde etkili olabilir.
  
  
• Cari Açık: Cari açığın yüksek olduğu dönemlerde, yabancı sermaye girişini teşvik etmek amacıyla faiz oranları artırılabilir.
  
  
• Küresel Ekonomik Koşullar: Küresel ekonomik koşullar ve diğer merkez bankalarının para politikaları da TCMB'nin politika faizini belirlerken dikkate aldığı faktörler arasındadır. Özellikle Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve ABD Merkez Bankası (FEd) gibi büyük merkez bankalarının faiz kararları, Türkiye'nin faiz politikalarını etkileyebilir. Konu hakkında detaylı bilgi için FED Faiz Kararı Nedir? Faiz Artırımı Yapılırsa Ne Olur? yazımızı okuyabilirsiniz.
  
  
• İstihdam: İşsizlik oranları ve istihdam verileri de TCMB'nin faiz kararlarını etkileyen faktörler arasındadır. İstihdamın artırılması ve işsizliğin azaltılması hedefleri doğrultusunda faiz politikaları şekillendirilir.

Merkez bankası politika faizi nedir sorusunu ekonomi üzerindeki etkileri ve önemini açıklayarak da yanıtlamak mümkündür. Politika faizinin önemi yüksek enflasyon dönemlerinde öne çıkar. Beklendiği gibi, yüksek enflasyon dönemlerde faiz oranları artırılır, talep azaltılır ve enflasyon baskısı düşürülmeye çalışılır. Faiz oranları finans ekosistemindeki tüm bileşenleri doğrudan etkiler. Politika faizi döviz kurlarını da etkileyerek ekonomiyi yönlendirir. Faiz oranlarındaki değişim yerel para biriminin değerini artırır veya azaltır.

Ekonomiyi doğrudan etkileyen tüketici ve işletme eğilimleri faiz oranlarıyla yönlenir. Tüketici harcamaları, iş yatırımları ve tasarruf teşvikleri politika faiziyle değişkenlik gösterir. Finansal piyasalardaki istikrarın sağlanmasında önemli rol oynayan politika faizi uygulamaları bankacılık sektörünün sağlıklı işlemesini sağlayarak finansal sağlığı destekleyen önemli unsurlar arasındadır. Bankaların kredi verme koşulları, borçlanma maliyetleri üzerinde de önemli etkisi bulunan uygulama hane halkı ve işletmelerin finansal hareketlerini de yönlendirir.

Merkez bankası politika faizi kararlarını verirken çeşitli ekonomik verileri ve göstergeleri dikkate alır. Bu süreçte yararlanılan başlıca veriler şunlardır:

• Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE): Tüketici fiyatlarındaki değişimleri ölçer ve enflasyonun ana göstergesidir.
  
  
• Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE): Üretici fiyatlarındaki değişimleri izler ve maliyet baskılarını yansıtır.

• Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH): Ekonominin genel büyüme hızını ölçer.
• Sanayi Üretim Endeksi: Sanayi sektöründeki üretim düzeyini gösterir.

• İşsizlik Oranı: İşgücü piyasasındaki durumu ve işsizliğin seviyesini gösterir.
• İstihdam Artışı: Yeni iş yaratma kapasitesini ve işgücü piyasasının sağlığını değerlendirir.

Döviz kuru hareketleri, enflasyon ve dış ticaret dengesi üzerindeki etkileri nedeniyle politika faizi kararlarında büyük rol oynar.

• Cari İşlemler Dengesi: Ülkenin dış ticaret dengesi ve sermaye akışlarını gösterir.
• İhracat ve İthalat Verileri: Dış ticaret performansını değerlendirir.

• Bankaların Kredi Faiz Oranları: Kredi maliyetlerini ve bankacılık sektörünün sağlığını gösterir.
• Kredi Büyüme Hızı: Ekonomik aktivite ve borçlanma eğilimlerini yansıtır.

• Bütçe Dengesi: Kamu harcamaları ve gelirleri arasındaki dengeyi gösterir.
• Kamu Borç Stoku: Devletin borçlanma düzeyini ve mali sürdürülebilirliği değerlendirir.

• Diğer Merkez Bankalarının Faiz Kararları: Özellikle ABD Merkez Bankası (Fed) ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) gibi büyük merkez bankalarının kararları.
• Küresel Ekonomik Büyüme ve Ticaret Verileri: Dünya ekonomisindeki genel trendler.

• Borsa Endeksleri: Piyasa beklentilerini ve yatırımcı güvenini ölçer.
• Tahvil Getiri Eğrisi: Uzun vadeli faiz beklentilerini ve ekonomik görünümü değerlendirir.

• Tüketici Güven Endeksi: Hane halkının ekonomik beklentilerini ve harcama eğilimlerini gösterir.
• Reel Kesim Güven Endeksi: İş dünyasının ekonomik beklentilerini ve yatırım planlarını yansıtır.

Politika faiziyle banka faizleri arasındaki farkları aşağıdaki tabloda görebilirsiniz:

Finans piyasalarında sıkça sorulan sorulardan biri de politika faizi yükselirse ne olur konusudur. Politika faizleri yükseldiğinde kredi faizleri de artacağı için kredi kullanımı azalır. Yüksek kredi maliyetleri tüketim ve yatırımları düşürerek ekonomik büyümeyi yavaşlatır. Böylelikle talep azalır ve enflasyon baskıları hafifler. Dövize yatırım yapan kişiler genel olarak politika faizi artarsa dolar ne olur gibi soruları da merak eder. Yüksek politika faizi ülkeye yabancı sermaye girişini artırır ve yerel para birimi, dolar karşısında değerlenir. Yatırımcıların bir diğer merak ettiği konu ise politika faizi artarsa borsa ne olur sorusudur. Politika faizinin artışı yatırımcı eğilimini sabit getirili menkul kıymetlere yöneltir, borsada düşüş gerçekleşir.

Politika faizi düşerse ne olur sorusu da sıkça merak edilen konular arasındadır. Azalan politika faizi kredi kullanımını artırır. Daha fazla kredi kullanım imkanı tüketim ve yatırım eğilimini artırır. Böylelikle ekonomik büyüme hızlanır. Artan talep enflasyon baskılarını artırırken yabancı sermaye çıkışıyla yerel para birimi değer kaybeder ve döviz kuru yükselir. Düşen mevduat faizleri tüketicinin tasarruf eğilimini azaltır. Yatırımcı faiz yerine borsaya yönelir. Döviz kuru zayıflarken ithalat artarken ihracat azalır ve cari açıkta artış görülebilir.

Gedik Yatırım’da dakikalar içinde açtığınız yatırım hesabınız ile birikimlerinizi gelire çevirirken mikro ve makroekonomik analizlere anında ulaşabilir, farklı ülkelerin borsalarında yatırım yapma fırsatına kolaylıkla erişebilirsiniz. Şubeye gitmeden, görüntülü görüşme ile yatırım hesabınızı açmak için tıklayın.