BIS (Uluslararası Ödemeler Bankası) Nedir?

1930 yılında kurulan Uluslararası Ödemeler Bankası en eski uluslararası finans kuruluşudur. BIS kuruluşundan bugüne kadar, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Almanya'ya uygulanan tazminat ödemelerini çözmekten, merkez bankalarına parasal ve finansal istikrar arayışlarında hizmet etmeye kadar küresel ekonomide bir dizi önemli rol oynamıştır. BIS doksan yıldan uzun bir süredir dünyanın dört bir yanındaki merkez bankaları için başlıca buluşma yeri ve iş birliği kuruluşu olmuştur. Uluslararası Ödemeler Bankası tarihi boyunca küresel parasal ve finans sistemlerini belirleyen ve şekillendiren birçok önemli olay ve gelişmede rol oynamıştır.

Ülkelerin para birimi değerlerinin altına sabitlendiği klasik dönemlerde batı dünyasının merkez bankaları genellikle yalnızca kriz zamanlarında iş birliği yapmaktaydı. Birinci Dünya Savaşı sırasında birçok ekonomi artan enflasyondan muzdarip olduğu için altınla değerlendirme standardını terk etti. Savaştan sonra çoğu ülke para birimlerini altın ve döviz standardına dayalı sağlam bir temele oturtmaya çalıştı. Cenova’da gerçekleştirilen 1922 Milletler Cemiyeti Konferansı savaş sonrası parasal sistemin yeniden kurulmasını yardımcı olmak için merkez bankalarının daha yakın ilişkiler içinde olması çağrısında bulundu. 1927 yılında tüm önemli para birimleri altın-döviz standardı temelinde istikrara kavuşturuldu. Böylelikle uluslararası finans sistemlerinin istikrarını iyileştirmek için merkez bankalarının daha yoğun iş birliği içine girmesinin küresel finansın sağlığı için önemi daha net anlaşılmış oldu.

Temmuz 1929'da Lahey Konferansı’na katılan ülkeler Versay Antlaşması ile Almanya'ya yüklenen tazminat ödemelerini gözden geçirmek için bir anlaşmaya vardı. Buna, Almanya'nın tazminat yükümlülüklerini yerine getirmesine yardımcı olmak için uluslararası bir banka kurulması da dahildi. Merkez bankaları bu fırsatı değerlendirerek hem tazminat ödemelerini yönetmek hem de merkez bankası iş birliğini teşvik etmekle görevli Uluslararası Ödemeler Bankası'nı kurdu. Ocak 1930'daki ikinci Lahey Konferansında BIS kurma planı onaylandı. Banka, uluslararası bir örgüt ve hisse sahibi üye merkez bankalarının sahibi olduğu bir şirket olarak kuruldu. Yer olarak İsviçre'nin Basel şehri seçildi. BIS, 17 Mayıs 1930'da kapılarını açtı.

BIS, merkez bankalarına ve finansal denetim otoritelerine, bilgi alışverişinde bulunabilecekleri, ortak bir anlayış oluşturabilecekleri ve ortak eylemlere karar verebilecekleri bir diyalog ve iş birliği forumu sağlar. Kuruluş düzenli toplantı programları organize eder ve uluslararası finans sistemi için ana küresel standart belirleyicilere destek verir. Global parasal ve finansal istikrarın sürdürülebilirliği için merkez bankaları ve denetim otoriteleri arasındaki iletişimi teşvik eder. Banka kendi iç kuruluşu olan Finansal İstikrar Enstitüsü (Financial Stability Institute) aracılığı ile standartların sağlıklı şekilde uygulanmasıyla ilgili denetimleri gerçekleştirir.

Uluslararası Ödemeler Bankası küresel açıdan araştırmalar ve politikaların kesiştiği bir konumdadır. Ekonomik analizleri, merkez bankaları ve finansal denetim otoriteleri için stratejik öneme sahiptir. Bunun yanı sıra BIS acil kısa vadeli sorunları da çözmeye yönelik inovatif bir yaklaşım sergiler. Yapılan istatistik araştırmalar ve derinlemesine analizler kamuoyuna ücretsiz olarak sunulur. Böylelikle merkez bankası iş birliğini desteklemenin yanı sıra ülkelerin sağlıklı bir politika oluşturulması ile ilgili de bağımsız, çözümcül yaklaşımlar sergiler.

BIS, adından da anlaşılacağı gibi bir banka olarak da faaliyet göstermektedir. Merkez bankaları, para otoriteleri ve uluslararası kuruluşlara özel finansal hizmet sunar. Bu finansal hizmetin ana amacı döviz varlıklarının yönetiminde yardımcı olmaktır. Bankacılık işlemlerini kendi araştırma ve diğer faaliyetlerini finanse etmekte kullanır. Böylelikle mevcut finansal piyasa koşullarına ilişkin birinci elden içgörüler de sağlamış olur. Merkez bankalarının sahibi olduğu ve yönettiği bir kurum olduğu için rezerv yöneticilerinin ihtiyaçları hakkında da doğrudan bilgi sahibidir. Bankanın birincil odak noktası güvenlik ve likiditedir.

İnovasyonla ayrılmaz şekilde bağlantılı olan BIS özellikle yapay zekâ, büyük veri (big data), fintech, dijital para birimleri ve yeşil finans alanında da çalışmaktadır. Bu alandaki yeni kamu varlıklarını keşfederek finansal sistemi erişilebilir ve çalışır hale getirmek için teknolojiden yararlanma fırsatı verir. Sorumlu inovasyon için sunduğu platform olan BIS Inovasyon Merkezi ve Siber Dayanıklılık Koordinasyon Merkezi ile merkez bankalarının kendilerini riskli ilişkilerden korumasını sağlar.

Tarihsel bağlam açısından bakıldığında başlangıçta I. Dünya Savaşı’nın ardından Almanya’ya uygulanan tazminat ödemelerini kolaylaştırmak için kurulmuş olan BIS, zaman içinde küresel çapta finansal iş birliği ve istikrarı geliştirme amacına daha çok odaklanır. Uluslararası Ödemeler Bankası’nın küresel finans sistemindeki amaçlarını şöyle sıralamak mümkündür:

• Uluslararası finansal iş birliğini kolaylaştırma: BIS'in temel amaçlarından biri, merkez bankaları arasında uluslararası parasal ve finansal iş birliğini teşvik etmektir. BIS, diyalog ve iş birliği için bir platform sağlayarak merkez bankalarının küresel ekonomik zorlukları kolektif olarak ele almasına yardımcı olur.
  
  
• Finansal istikrarı teşvik etme: BIS, merkez bankalarının politikalarını tartışmaları ve koordine etmeleri için bir forum sağlayarak küresel finansal istikrarı artırmayı amaçlamaktadır. Ayrıca, finansal istikrar sorunları hakkında araştırma ve analizler yürüterek politika yapıcılara iç görüler ve öneriler sunar.
  
  
• Merkez bankalarına bankacılık hizmetleri sağlama: BIS, merkez bankalarına ve uluslararası kuruluşlara bir dizi bankacılık hizmeti sunar. BIS’in sunduğu hizmetler arasında, merkez bankalarının finansal operasyonlarında ve parasal istikrarı korumalarında yardımcı olan döviz ve altın rezervlerini yönetmek yer almaktadır.
  
  
• Düzenleyici standartları geliştirme: BIS, bankacılık sektörü için uluslararası düzenleyici standartlar geliştiren Basel Bankacılık Denetim Komitesi gibi çeşitli komitelere ev sahipliği yapmaktadır.
  
  
• Ekonomik araştırma yürütme: BIS, küresel ekonomik ve finansal konularda yüksek kaliteli araştırmalar yürütmektedir.
  
  
• Kriz yönetimi ve koordinasyon: Finansal kriz zamanlarında, BIS merkez bankaları arasında koordineli eylemi kolaylaştırabilir, acil destek ve likidite sağlama mekanizması sağlayabilir.

Sermayesi sadece merkez bankalarının elinde bulunan BIS’e üye 63 merkez bankası ve para otoritesi bulunmaktadır. Genel toplantılarda oy kullanma ve temsil hakkına sahip olan merkez bankası ve para otoriteleri şunlardır:

• Cezayir Bankası
• Arjantin Merkez Bankası
• Avustralya Merkez Bankası
• Avusturya Cumhuriyeti Merkez Bankası
• Belçika Ulusal Bankası
• Bosna Hersek Merkez Bankası
• Brezilya Merkez Bankası
• Bulgaristan Ulusal Bankası
• Kanada Bankası
• Şili Merkez Bankası
• Çin Halk Bankası
• Kolombiya Merkez Bankası
• Hırvat Ulusal Bankası
• Çek Ulusal Bankası
• Danmarks Nationalbank (Danimarka)
• Estonya Bankası
• Avrupa Merkez Bankası
• Finlandiya Bankası
• Fransa Bankası
• Deutsche Bundesbank (Almanya)
• Yunanistan Bankası
• Hong Kong Para Otoritesi
• Magyar Nemzeti Bankası (Macaristan)
• İzlanda Merkez Bankası
• Hindistan Merkez Bankası
• Endonezya Bankası
• İrlanda Merkez Bankası
• İsrail Bankası
• İtalya Bankası
• Japon Bankası
• Kore Bankası
• Kuveyt Merkez Bankası
• Letonya Bankası
• Litvanya Bankası
• Lüksemburg Merkez Bankası
• Malezya Merkez Bankası
• Meksika Bankası
• Bank Al-Maghrib (Fas Merkez Bankası)
• De Nederlandsche Bank
• Yeni Zelanda Merkez Bankası
• Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Ulusal Bankası
• Norveç Merkez Bankası
• Peru Merkez Rezerv Bankası
• Bangko Sentral ng Pilipinas (Filipinler)
• Narodowy Bank Polski (Polonya)
• Banco de Portugal
• Romanya Ulusal Bankası
• Rusya Federasyonu Merkez Bankası
• Suudi Merkez Bankası
• Sırbistan Ulusal Bankası
• Singapur Para Otoritesi
• Slovakya Ulusal Bankası
• Slovenya Bankası
• Güney Afrika Rezerv Bankası
• İspanya Bankası
• Sveriges Riksbank (İsveç)
• İsviçre Ulusal Bankası Banka
• Tayland Bankası
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası
• Birleşik Arap Emirlikleri Merkez Bankası
• İngiltere Bankası
• Federal Rezerv Sistemi Guvernörler Kurulu (Amerika Birleşik Devletleri)
• Vietnam Devlet Bankası

Piyasalar, finansal gelişmeler ve yatırım ile ilgili merak ettiğiniz her şeyi Yatırımcı Rehberi ve Yatırımcı Sözlüğü’müzde bulabileceğinizi unutmayın. Ayrıca, Gedik Yatırım uzmanları tarafından hazırlanan rapor ve bültenlere abone olarak tüm gelişmelerden anında haberdar olabilirsiniz.