Önümüzdeki On Yıl İçin Yatırım Tema ve Stratejilerine Hızlı Giriş

Dünya üzerindeki insan sayısı arttıkça gıda ihtiyacının artacağı tartışılmaz bir gerçek. Verilere göre bugünkü üretim kaynakları 2050 yılında 10 milyar olacağı öngörülen insanların %56’sını doyurmayacak. Gelecekte dünya nüfusunun tamamına gıda sağlamak için 593 milyon hektarlık bir araziye ihtiyaç duyulacağı öngörülüyor. Bu da neredeyse Hindistan’ın iki katı büyüklüğünde bir alan demek. Ayrıca 2050’de küresel ısınma ve iklimsel etkilerini önlemek, sıcaklığı 2°C’nin altında tutmak için 11 gigaton sera gazının azaltılması gerekiyor. Bu rakamlar daha fazla kaynak ihtiyacı ve var olanların da korunması anlamına geliyor.

Gıda israfının ölçülmesi, azaltılması için yapılan yatırımların potansiyelini güçlendiriyor. Gıdaların son kullanma tarihlerinin modernize edilmesinden sorumlu şirketler de bu potansiyele dâhil. Bununla birlikte bitki bazlı gıdaları üreten ve pazarlayan firmalar ile bunu destekleyen politikaların uygulanmasında öncü kuruluşlar da önemli yatırım potansiyelleri arasında. Mera gübrelemesi, veterinerlik hizmetleri, gelişmiş hayvan ırklarının yetiştirilmesiyle ilgilenen sektörler de uzun vadeli yatırım için fırsat olarak öngörülüyor. Toprağın iyileştirilmesi ve kimi yerlerde yeniden verimli üretim için gerekli teknolojilerin uygulanması da bu sektördeki şirketlerin gelecek vadeden bir yatırım potansiyeli barındırdığını gösteriyor.

Türkiye, 2021 yılında ülkedeki çalışan nüfusunun yaklaşık %18'ine istihdam sağlayan ve ülke GSYİH'sinin %5,5'ini oluşturan bir tarım ve gıda endüstrisine sahiptir. Sektörün GSYİH'ye olan katkısı 2021 yılında 45 milyar ABD doları olmuştur.

Sektörü güçlü kılan özellikler arasında, Türkiye'nin genç nüfusu, pazar büyüklüğü, dinamik ekonomisi, güçlü turizm geliri ve elverişli iklim koşulları yer almaktadır.

Dünyada süregelen jeopolitik gerilimler küresel olarak savunma bütçelerinde artışa neden oldu. Toplam küresel askeri harcamalar 2022 yılında reel olarak %3,7 arttı. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) verilerine göre Avrupa’daki askeri harcamalar son 30 yılın en hızlı yıllık artışını gördü. Bu veriler 2022’de AB’, Çin ve Rusya’nın en yüksek harcamaları yaptığını gösteriyor. Bu harcamalar, dünya toplamının %56’sını oluşturuyor. 

2022 yılındaki bu dikkat çeken yükselişi tetikleyen en önemli olaylardan biri, şubat ayında gerçekleşen Rusya’nın Ukrayna’yı işgali. Bu işgal NATO ülkelerinin askeri harcamalarında önemli bir artışa neden oldu. Rus tehdidine yönelik olarak artan savunma harcamaları, ABD’nin de NATO’yu desteklemesiyle daha fazlalaştı. Bir diğer önemli tetikleyici de Çin ile Tayvan arasındaki gerilim oldu. Çin, Güney Çin Denizi’ndeki askeri varlığını artırırken Tayvan’ın işgal edilebileceği endişesi bölgede önemli bir stres yarattı. Buna yanıt olarak Tayvan da savunma harcamalarını artırarak ABD ile daha yakın ilişkiler kurmaya yöneldi.

Artan savunma bütçeleri, havacılık ve savunma şirketlerine önemli yatırım fırsatları sunuyor. Potansiyel fırsatlar arasında şu sektörler yer alıyor:

• Uçak üreticileri: Bu şirketler askeri uçakların tasarımı, üretimi ve satışını gerçekleştiriyor. Güçlü inovasyon geçmişine sahip ve askeri uçaklara yönelik artan talebi karşılayabilecek konumda olanları değerlendirmek mümkün.
  
  
• Savunma elektroniği: Bu şirketler radar, sonar ve iletişim sistemleri gibi askeri elektroniklerin tasarımı, üretimi ve satışını yapıyor. Artan askeri elektronik talebini karşılayacak teknolojiye ve uzmanlığa sahiplerse iyi bir yatırım olabilirler.
  
  
• Silah üreticileri: Bu şirketler, füzeler, bombalar ve silahlar gibi askeri silahların tasarımı, üretimi ve satışı ile ilgilenmektedir. Güçlü bir yenilik geçmişine sahiplerse ve askeri silahlara yönelik artan talebi karşılamak için iyi bir konuma sahip olanları yatırım için değerlendirmek mümkün.
  
  
• Savunma hizmetleri: Bu şirketler savunma sanayine eğitim, bakım, lojistik gibi çeşitli hizmetler sunuyor. Yatırım yapmak için güçlü performans geçmişine sahip ve talebi karşılayabilecek olanlara yönelmek gerekiyor.

Özellikle Türkiye gibi savunma ve havacılık endüstrisinde hızla büyüyen ülkelerde bu tür yatırımların önemi giderek artıyor. Türkiye'nin savunma ve havacılık endüstrisi 2019 yılında 3 milyar ABD doları ihracat değeri ile dikkat çekti. Bu veri, Türkiye'deki savunma hizmetleri sektörünün potansiyelini ve yatırım için olası bir fırsatı gösteriyor.

Değerli Madenler ve Mineraller: Altın ve diğer değerli madenler uzun zamandır güvenli liman olarak görülüyor. Özellikle altının ekonomik veya politik belirsizlik dönemlerinde bile değerini koruma ve hatta artırma eğiliminde olması güven sağlıyor. Fakat bu değerli madenler ve mineraller sadece güvenli liman olarak değil, aynı zamanda bir endüstriyel gereklilik olarak da önemli. Özellikle elektrikli araçların (EV) üretimindeki artış, bakır, nikel, grafit gibi kritik minerallere olan talebi önemli ölçüde artırıyor.

Türkiye, küresel maden çeşitliliği açısından 10. sırada yer alıyor ve ülkenin doğal taş rezervindeki payı %40, endüstriyel hammadde rezervindeki payı ise %2.2. Bu veriler, Türkiye'nin maden ve mineral sektörünün geniş bir çeşitliliğe ve büyük bir potansiyele sahip olduğunu gösteriyor.

Eğer elektrikli araç sanayisine uzun vadeli yatırım düşünüyorsanız Türkiye'deki potansiyel fırsatları göz önünde bulundurarak yatırım yapabilirsiniz. Türkiye'de madencilik şirketleri, kritik minerallerin çıkarılması ve işlenmesi konusunda güçlü bir konumda olabilirler. Ayrıca, Türkiye'de yer alan otomobil üreticileri de elektrikli araç teknolojilerine yatırım yaparak inovasyon konusunda önemli adımlar atabilirler.

Elektrikli araç sanayisine uzun vadeli yatırım düşünüyorsanız potansiyel yatırım fırsatlarını şöyle sıralamak mümkün:

• Madencilik şirketleri: Dünyadaki kritik mineralleri çıkaran şirketler arasından tercih yaparken güçlü üretim geçmişine sahip olmalarına ve talebi karşılamayla ilgili konumlarına dikkat etmek gerekiyor.
  
  
• İşleme şirketleri: Bu şirketler kritik minerallerin işlenmesiyle ilgileniyor. Özellikle uygun maliyetli işleme yapan bu şirketler arasından teknolojiye ve uzmanlığa sahip olanlara yönelmek önem taşıyor.
  
  
• Pil üreticileri: Elektrikli araçlar için pil üretiminde yer alan şirketler de güçlü bir potansiyele sahip. Özellikle güçlü inovasyon geçmişine sahip olanlara dikkat etmek gerekiyor.
  
  
• Otomobil üreticileri: Elektrikli araçların tasarımı, üretimi ve satışı yapan şirketler arasından yatırım için seçim yaparken güçlü inovasyon teknolojisine sahip olanlara yönelmek akıllıca.

Dijital teknolojide birçok farklı sektörü etkileyen yatırımda pazar payı çevrimiçi reklamcılıkta ortaya çıkıyor. Sektörün ticaret grubu olan ABD merkezli  Ulusal Risk Sermayesi Derneği verileri 1980’lerin ikinci yarısında risk sermayesi anlaşmalarının %23’ünün Silikon Vadisi şirketlerine gittiğini gösteriyordu. 2007 yılında iki rakip şirketin piyasanın sadece %4’ü için birleştiği günlere gelene kadar, uzun vadede yerinde saydı. 2010’dan 2014’e kadar anlaşmaların %38’i ve yatırımların %43’ü vadideki işletmelere aktarıldı.

Endüstri yoğunlaşmasındaki bu artış, risk sermayesi faaliyetindeki genişlemeye rağmen gerçekleşti. 1985 ile 2014 arasında, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki aktif risk sermayesi fonlarının sayısı 432'den 1206'ya ve aktif risk sermayesi şirketlerinin sayısı 294'ten 803'e yükseldi. Risk sermayedarlarından finansman alan şirketlerin listesi 1985'te 1.160'tan arttı. 2014 yılında 3.665'e ulaşan risk sermayesi yatırımlarının sayısı aynı dönemde 1.352'den 4.361'e yükseldi.

On yılı aşkın bir süredir, teknoloji sektörünün kısa dönemli performans düşüklüğü sürekli olarak uzun vadeli satın alma fırsatları oldu ve bu eğilim 2023'te bir kez daha ortaya çıkıyor gibi görünüyor. Aşağıdaki grafikte S&P 500 İndeksinin 2020 yılındaki ana bileşenlerini görebilirsiniz. Bu bileşenler yatırım potansiyelinin avantajını da ortaya koyuyor.

Kaynak: SeekingAlpha

Türkiye özelinde de son yıllarda erken aşama yatırımlarında önemli bir artış gözlemlenmiştir. 2021 yılında Türkiye, 1,6 milyar ABD doları erken aşama yatırımı çekerek tarihi bir rekor kırmış ve 2022 yılında da bu yükseliş eğiliminin tohum aşaması, erken aşama ve daha sonraki girişim sermayesi aşamasında da devam ettiği görülmüştür. Bu hızlı büyüme, Türkiye'yi startup yatırımlarında Avrupa'da 10’uncu, Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinde ise 3’üncü sırada yer almasını sağlamıştır.

Türkiye'nin startup ekosistemi, 2020 ve 2022 yılları arasında iki adet “decacorn” (Trendyol ve Getir) ve üç adet “unicorn” (Peak Games, Dream Games ve Insider) çıkarmıştır. Gelişmiş startup ekosistemi, yüksek teknoloji kullanımına yatkın büyük ve genç nüfus, rekabetçi maliyete sahip ve yetkin ürün geliştirici havuzu, her geçen yıl farklı sektörlerde artmakta olan yatırım trendleri ve küresel şirketlere yapılan başarılı çıkışların desteğiyle Türkiye’den yakın gelecekte daha fazla sayıda “unicorn” şirketin çıkacağı öngörülmektedir. Bu tür gelişmeler, Türkiye'nin bilgi teknolojileri sektörünün büyüme potansiyelini ve yatırım cazibesini daha da artırıyor.

Düşük karbonlu enerji geçişinde 2022 yılı, bir dönem sonunu işaret etti. Bu yılın başında temiz enerji maliyetlerinin görünen artışı ve tedarik zinciri sorunları kendini iyice gösterir oldu. Bu nedenle, küresel yenilenebilir enerji kapasite eklemeleri özellikle de son dönemlerde büyük mutlak artışlar vadediyor. Bu benzeri görülmemiş büyüme, genişleyen politika desteği, artan enerji güvenliği endişeleri ve fosil yakıt alternatiflerine karşı rekabetin iyileştirilmesi gibi yönlendirmelerle daha da güçleniyor.

Emtia fiyatlarındaki değişiklikler, faiz oranlarındaki yüksek rakamlar, tedarik zinciri kısıtlamaları ve ticari önlemlerden kaynaklanan zorluklara rağmen bu endüstri finansal dayanıklılığını koruyor. Bununla birlikte potansiyel arz bolluğu ve düşen fiyatlar kâr marjlarında azalmaya yol açsa da büyük şirketler rollerini aynı dayanıklılıkla sürdürüyor. Bu durum sürdürülebilir fonlara veya sosyal sorumluluk odaklı stratejilere yapılan yatırımlara artışın ana kaynağı. Çevre sağlığı ve yenilenebilir enerji üretimlerine odaklanan, kurum içi sosyal sorumluluk yeteneğini oluşturarak geliştiren şirketler, şeffaflığı benimseyen ve periyodik raporlarla yatırımcıları bilgilendiren kuruluşlar dikkat çekiyor.

Ülkelerin temiz enerji oluşturma politikası gittikçe güçlenerek canlılığını koruyor. 2021 yılında küresel enerji geçişinde yaşanan en önemli gelişme, ABD Enflasyon Azaltma Yasası (IRA) idi. Bu yasanın gelecek dönemde temiz enerji teknolojilerinin geliştirilmesi ve ölçeklendirilmesine yol açacağı öngörülüyor. Bununla birlikte hidrojen ve karbon yakalama gibi yeni çıkan teknolojilerde de ölçeklendirme sistemlerinin geliştirilmesi söz konusu. Avrupa’da Fit for 55, RePowerEU ve karbon sınırı ayarlama mekanizması üzerinde varılan anlaşma ve iyileştirme çalışmaları, ülkelerin de uluslararası finansı kendilerine çekmesine olanak sağlıyor.

Bu küresel trendlerin yanı sıra Türkiye'de de enerji sektöründe bir dönüşüm yaşanıyor. Güneş enerjisi santralleri (GES) ve rüzgar enerjisi santralleri (RES) ile ilgili yatırımların arttığı gözlemleniyor. Halka arz edilen ve GES projelerine odaklanan firmalar, enerji çeşitliliğinin ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasına katkıda bulunuyor. Camdan trafo üretimine, anahtar teslim proje yürütmeden güneş panellerinin üretimine kadar bu alandaki yatırımlar, ülkemizin yenilenebilir enerji potansiyelini değerlendirecek şekilde çeşitleniyor. Ayrıca enerji maliyetlerini GES ile azaltmaya çalışan halka açık firmalar, yenilenebilir enerji sektörünün ekonomik değerini daha da artırıyor.

Ülkeler arasında artan gerilim enerji güvenliğini sağlamanın bir yolu olarak nükleer enerjiye ilginin yeniden artmasını sağladı. Bu santraller ithal yakıtlara bağımlı olmadığı için siyasi istikrarsızlık döneminde bile güvenilir kaynaklar oluşturabilir. 2021’de dünya çapında faaliyette olan 443 nükleer güç reaktörü vardı. Kaynaklara göre önümüzdeki yıllarda çok daha fazlasının inşaatı planlanıyor. Fosil yakıtlara olan bağımlılığı azaltırken iklim değişikliğiyle mücadele etme konusunda avantaj sağlayan yenilenebilir enerji kaynakları da yatırım için önemli potansiyele sahip.

Borsanın tarihsel yukarı yönlü eğilimi, uzun vadeli yatırımda yüksek kâr sağlıyor. Bu tarz yatırımlarda kısa vadenin piyasa oynaklığıyla ilgili riskleri göz önünde bulundurmanız gerekmiyor. Uzun vadeli yatırımın büyüsü olan bileşik faiz, tekrar yatırdığınız kazançlarınızın daha da fazla yükselmesini sağlıyor.

Uzun vadeli yatırım stratejilerinin Gedik Yatırım'ın sunduğu ürün ve hizmetlerle nasıl uygulanabileceğini ve bu stratejinin uzun vadeli yatırım portföyünüzde nasıl bir rol oynayabileceğini ele alan yazımızı okumak için tıklayın.

Kaynakça:

How to Sustainably Feed 10 Billion People by 2050, in 21 Charts – World Resources Institude

Tarım & Gıda - T.C Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi

World military expenditure, new initiative on AI, biosecurity risks, Yemen, climate resilience in Ethiopia, and more - Stockholm Internatıonal Peace Research Instıtute

Savunma ve Havacılık - T.C Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi

https://nvca.org/

Why Venture Capital Deals Stay in Silicon Valley - Entrepreneur

Finansal Yatırımlar ve StartUplar - T.C Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi

Inflation Reduction Act Guidebook – The White House

Uıa - Global Cıvıl Socıety Database

Tarım & Gıda - Invest in Türkiye

World military expenditure, new initiative on AI, biosecurity risks, Yemen, climate resilience in Ethiopia, and more | SIPRI

Savunma & Havacılık - Invest in Türkiye

Why Venture Capital Deals Stay in Silicon Valley | Entrepreneur

Finansal Yatırımlar & Startuplar - Invest in Türkiye