Mahfuz Hisse (Saklı Pay) Nedir?

Mahfuz hisse, Türk Medeni Kanunu'nda düzenlenen ve mirasçılara miras bırakandan zorunlu olarak kalması gereken asgari paydır. Diğer adıyla saklı pay, miras bırakanın, mirasın belirli bir kısmını kanunen belirlenmiş mirasçılardan mahrum bırakamamasını sağlar. Mahfuz hisse, miras bırakanın tasarruf edebileceği serbest paydan farklıdır ve mirasın belirli bir kısmının belirli mirasçılara verilmesi gerektiği anlamına gelir.

Mahfuz hisse, mirasçılar için önemli bir güvence sağlar. Miras bırakanın, mal varlığını özgürce tasarruf etme hakkı olsa da belirli mirasçılara kanunen tanınan bu hak, onların ekonomik çıkarlarını korur. Bu sayede mirasçılar, yaşam standartlarını sürdürme ve geçimlerini sağlama konusunda güvence altına alınmış olur. Ayrıca aile içindeki adaleti sağlamaya ve potansiyel anlaşmazlıkların önüne geçmeye de yardımcı olur.

Mahfuz hisse, miras bırakanın mal varlığının belirli bir oranının, kanunen korunan mirasçılara ayrılmasını gerektirir. Bu oran, mirasçıların sayısına ve derecesine göre değişir. Miras bırakan, vasiyetname veya diğer yasal düzenlemeler yoluyla mal varlığının geri kalan kısmını özgürce tasarruf edebilir. Ancak mahfuz hisseye müdahale etmesi yasaktır ve bu payların mirasçılara verilmesi zorunludur.

Mahfuz hisse oranları, mirasçıların sayısına ve derecesine bağlı olarak değişiklik gösterir. Türk Medeni Kanunu’na göre, miras bırakanın çocukları, eşi ve bazı durumlarda anne ve babası mahfuz hisseye sahiptir. Çocukların mahfuz hisse oranı, yasal miras payının yarısı iken, eşin mahfuz hisse oranı, mirasçı çocukların bulunması durumunda yasal miras payının dörtte biridir. Anne ve baba ise, belirli durumlarda yasal miras payının dörtte biri oranında mahfuz hisseye sahiptir.

Örnek:

Bir miras bırakanın iki çocuğu ve bir eşi olduğunu varsayalım. Miras bırakanın toplam malvarlığı 100.000 TL olsun. Kanunen bu durumda, eşin yasal miras payı malvarlığının dörtte biri, yani 25.000 TL olur. Çocuklar ise kalan 75.000 TL'yi eşit şekilde paylaşır, her biri 37.500 TL alır. Ancak mahfuz hisse devreye girdiğinde, çocuklar ve eş bu paylardan mahrum bırakılamaz.

Mirasta saklı pay, kanunen belirlenmiş oranlar doğrultusunda mirasçılara ayrılır. Örneğin, miras bırakanın bir çocuğu varsa, bu çocuk yasal miras payının yarısına sahiptir. Eğer miras bırakanın birden fazla çocuğu varsa, her biri yasal miras payının yarısına sahiptir. Eşin, çocukların varlığı durumunda yasal miras payının dörtte biri oranında mahfuz hisse hakkı bulunur. Bu oranlar, mirasçıların sayısı ve ilişkisine göre farklılık gösterebilir.

Mahfuz hisseli mirasçılar, genellikle miras bırakanın en yakın akrabalarıdır. Türk Medeni Kanunu’na göre, mahfuz hisseli mirasçılar şu şekilde sıralanır:

Altsoylar (çocuklar ve torunlar): Miras bırakanın çocukları, yasal miras payının yarısı oranında mahfuz hisse hakkına sahiptir.

Eş: Miras bırakanın eşi, çocukların bulunması durumunda yasal miras payının dörtte biri oranında mahfuz hisse hakkına sahiptir.

Anne ve Baba: Belirli durumlarda, miras bırakanın anne ve babası, yasal miras payının dörtte biri oranında mahfuz hisseye sahiptir.

Miras bırakan, vasiyetname veya miras sözleşmesi ile mirasını dilediği gibi dağıtabilir ancak mahfuz hisse sahiplerinin haklarını ihlal edemez. Mahfuz hisse ihlal edilirse, mirasçılar tenkis davası açarak haklarını talep edebilirler. Tenkis davası, mahfuz hisselerini korumak isteyen mirasçıların, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşarak kendilerini mahrum bıraktığı durumlarda açtıkları bir davadır.

Mahfuz hisse, mirasçılar için önemli bir koruma mekanizmasıdır. Bu düzenleme, miras bırakanın mal varlığını belirli mirasçılara zorunlu olarak bırakmasını sağlayarak aile içi adaleti ve ekonomik güvenceyi temin eder. Türk Medeni Kanunu'nda belirtilen mahfuz hisse oranları ve düzenlemeler, mirasçılar arasında dengeyi korur ve potansiyel anlaşmazlıkların önüne geçer. Mahfuz hisseye ilişkin hakların ihlal edilmesi durumunda, mirasçılar yasal yollarla haklarını arayabilir ve miras bırakanın adil olmayan tasarruflarını düzeltebilirler. Bu nedenle, mahfuz hisse, miras hukukunun temel taşlarından biridir ve mirasçılar için hayati bir öneme sahiptir.