Arbitraj Nedir, Nasıl Yapılır?

Finansal piyasalarda sıkça duyulan arbitraj yatırımcılar için önemli fırsatlar sunan bir kavram olarak dikkat çeker. Arbitraj nedir sorusundan başlayarak nasıl yapıldığını, türlerini ve bu işlemi yaparken dikkat edilmesi gereken noktalar hakkında bilgi sahibi olmak için okumaya devam edin. 

Yatırımcı için sunduğu fırsatlardan söz etmek için öncelikle arbitraj ne demek sorusunu yanıtlamak gerekir. Arbitraj, farklı piyasalarda veya aynı piyasanın farklı segmentlerinde oluşan fiyat farklılıklarından yararlanarak risksiz kâr elde etme işlemidir. Risksiz kâr elde etmek için kullanılan yöntem bir varlığın düşük fiyatlı bir piyasadan alınıp yüksek fiyatlı bir piyasada satılmasıdır. Arbitraj işlemleri genellikle çok hızlı gerçekleşir. Bunun en önemli nedeni fiyat farkının hızla kapanmasıdır. Fark kapandığı zaman arbitraj fırsatı da ortadan kalkmış olur.

Arbitraj nasıl yapılır sorusunu adım adım şöyle açıklamak mümkün:

• Fırsatı Tanımlama: Fırsatların tanımlanmasına coin, hisse senetleri, döviz kurları, emtialar ve tahviller farklı piyasalardaki varlıkların fiyatlarını araştırarak başlangıç yapabilirsiniz. Araştırma yaparken fiyat farklarını göz önünde bulundurarak potansiyel arbitraj fırsatlarını belirlemeniz önemlidir.
  
  
• Hesaplamalar Yapma: Alım ve satım yapılacak varlıkların miktarını ve işlem maliyetlerini hesaplamanız gerekir.
  
  
• Hesap Oluşturma ve Bakiye Yatırma: İlgili piyasalardaki prosedürleri tamamlayarak hesap oluşturabilirsiniz. Alım yapılacak piyasada yer almak için hesabınıza bakiye eklemeniz gerekir.
  
  
• Alım ve Satım İşlemleri: Düşük fiyattan alım ve yüksek fiyattan satım yaparak arbitraj işlemini gerçekleştirebilirsiniz. Hesap yapılabilen günlerin ve saatlerin dışında limit emirlerini kullanabilirsiniz.
  
  
• Kârı Realize Etme: Karşı piyasada satış yaparak arbitraj işleminin kârını realize edebilirsiniz.
  
  
• Riskleri Yönetme: Riskleri yönetmek için fiyat değişimleri, likidite sorunları ve işlem maliyetleri gibi bileşenleri göz önünde bulundurmanız gerekir.
  
  
• İşlem Geçmişini Takip Etme: Yaptığınız arbitraj işlemlerini ve performansınızı takip ederek yeni tahminler için objektif analizler yapabilirsiniz.
  
  
• Vergi ve Yasal Konuları Dikkate Alma: Yaptığınız arbitraj işlemlerinin vergi yükümlülükleri ve yasal gereksinimleri ile ilgili sözleşmelere uygun detayları yerine getirerek işlemi tamamlayabilirsiniz.

Arbitrajın çeşitli türleri bulunmaktadır. Her biri farklı stratejiler ve yöntemler gerektirir. Bazı arbitraj türlerini aşağıdaki alt başlıklarda bulabilirsiniz.

Bu yöntemde aynı varlığın farklı coğrafi bölgelerdeki fiyat farklarından yararlanılarak işlem yapılır. Örneğin, bir hisse senedinin New York Borsası'ndaki fiyatı ile Londra Borsası'ndaki fiyatı arasındaki farktan faydalanılarak işlem gerçekleştirebilirsiniz.

Zamansal arbitraj, bir varlığın gün içi fiyat dalgalanmaları gibi belirli bir zaman diliminde oluşan fiyat farklılıklarından yararlanarak yapılan işlemlerdir.

Geçmiş veriler ve istatistiksel modeller kullanılarak gelecekteki fiyat hareketlerinin tahmin edilmesi ve bu tahminlere dayanarak yapılan işlemler istatistiksel arbitrajdır.

Risk arbitrajı, genellikle şirket birleşmeleri veya satın almaları sırasında ortaya çıkan fiyat farklılıklarından yararlanarak yapılan işlemlerdir. Bu tür işleme risk arbitrajı ismi verilmesinin nedeni birleşme veya satın alma işlemlerinin gerçekleşmeme ihtimali olmasıdır.

Saf arbitraj, tamamen risksiz ve kesin kâr elde etme amacıyla yapılan işlemlerdir. Fiyat farkları kapandığında bu tür arbitraj fırsatları da sona erer.

Basit arbitraj, aynı varlığın iki farklı piyasadaki fiyat farkından yararlanarak yapılan işlemlerdir.

Üçgen arbitraj, döviz piyasalarında üç farklı para birimi arasındaki çapraz kurların oluşturduğu fiyat farklılıklarından yararlanarak yapılan işlemlerdir.

Birleşme arbitrajı, iki şirketin birleşme sürecinde ortaya çıkan fiyat farklılıklarından yararlanarak yapılan işlemlerdir.

Dönüştürülebilir arbitraj, dönüştürülebilir menkul kıymetler (convertible securities) ile temel varlıklar arasındaki fiyat farkından yararlanarak yapılan işlemlerdir.

Arbitraj işlemleri çeşitli yatırım ürünlerinde gerçekleştirilebilir. İşte bazı örnekler:

• Hisse Senetleri: Farklı borsalarda işlem gören aynı hisse senetlerinde fiyat farklarından faydalanarak alım-satım yapılabilir.
  
  
• Döviz: Farklı döviz kurları arasındaki farklardan yararlanarak düşük fiyattan alım ve yüksek fiyattan satım işlemleri gerçekleştirilebilir.
  
  
• Emtialar: Altın, petrol gibi emtiaların farklı piyasalardaki fiyat farklarından faydalanarak arbitraj işlemleri yapılabilir.
  
  
• Tahviller: Farklı vadelerdeki tahvillerin getiri oranları arasındaki farklardan yararlanarak alım-satım işlemleri gerçekleştirilebilir.
  
  
• Opsiyonlar ve Vadeli İşlemler: Farklı vadelerdeki opsiyon ve vadeli işlem sözleşmelerindeki fiyat farklarından faydalanarak arbitraj işlemleri yapılabilir.

Arbitraj işlemlerinde kâr hesaplaması yapılırken işlem maliyetleri, vergiler ve diğer masraflar dikkate alınmalıdır. Arbitraj hesaplama yöntemleri, yürütülen arbitraj türüne bağlı olarak değişir. İşte farklı iki arbitrajın türünün hesaplama yöntemleri:

Basit arbitraj yöntemi, bir varlığı bir pazarda satın almayı ve aynı anda fiyatın daha yüksek olduğu başka bir pazarda satmayı içerir. Varlığın satış-alış fiyat farkından işlem maliyetleri de çıkarılarak sonuç bulunur. Çıkan fark arbitraj oranı nedir sorusunun da yanıtıdır.

Üç döviz borsasını içeren forex piyasasında kullanılan bu yöntemde birinci adımda üç farklı döviz kurunun birbirine göre farkı belirlenir. Örneğin mevcut piyasa döviz kurları şöyle olsun:

USD/EUR = 0.85

EUR/GBP = 0.70

GBP/USD = 2.00

Bu döviz kurları, 1 USD'nin 0.85 EUR'a, 1 EUR'nin 0.70 GBP'ye ve 1 GBP'nin 1.50 USD'ye eşit olduğu anlamına gelir. Arbitraj fırsatının olup olmadığını belirlemek için, öngörülen USD/GBP döviz kuru hesaplanmalı ve gerçek USD/GBP döviz kuru ile karşılaştırılmalıdır. Öngörülen oran, USD/EUR ve EUR/GBP oranlarının çarpımıyla bulunabilir.

İşlem şöyle yapılır: Öngörülen USD/GBP = USD/EUR x EUR/GBP = 0.85*0.70 = 0.595

Yukarıdakilere dayanarak 1 USD karşılığında 0.595 GBP'nin alınabileceği bir arbitraj fırsatı olmalıdır. Gerçekteki döviz kuru (diyelim ki) 2.00 ise bu,  1/2.00 = 0.5 olan bir USD/GBP oranına eşit olur. Sonuç öngörülen oran 0.595’ten düşüktür ve üçgen arbitraj potansiyeli var demektir. (1)

Her bir arbitraj yöntemi, kârlılığı garantilemek için belirli piyasa dinamiklerinin kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını ve dikkatli hesaplama yapılmasını gerektirir. Bununla birlikte arbitraj işlemlerinde bazı riskler de bulunur:

• Piyasa Riski: Fiyatların beklenmedik şekilde değişmesi
• Likidite Riski: İşlem yapılacak piyasanın yeterince likit olmaması
• Karşı Taraf Riski: İşlem yapılan tarafın yükümlülüklerini yerine getirmemesi

Arbitraj fırsatlarını bulmak ve izlemek için çeşitli yöntemler kullanılabilir:

• Yazılım ve Algoritmalar: Otomatik olarak fiyat farklılıklarını tespit eden yazılımlar
• Piyasa İzleme Araçları: Farklı piyasalardaki fiyatları sürekli olarak izleyen araçlar
• Haber ve Analiz: Piyasalardaki gelişmeleri takip eden haber ve analiz kaynakları

Arbitraj işlemleri genellikle büyük yatırımcılar, hedge fonlar ve finansal kurumlar tarafından yapılır ancak bireysel yatırımcılar da uygun bilgi ve araçlara sahip olduklarında arbitraj işlemleri gerçekleştirebilirler. Bununla birlikte, arbitraj işlemleri genellikle yüksek sermaye gerektirdiği için bireysel yatırımcıların dikkatli olması önemlidir.

Sonuç olarak, arbitraj finansal piyasalarda önemli fırsatlar sunan bir stratejidir. Ancak bu işlemleri yaparken dikkatli olunmalı ve riskler göz önünde bulundurulmalıdır. Doğru bilgi ve araçlarla donanmış yatırımcılar için arbitraj, kârlı bir yatırım stratejisi olabilir.

Kaynaklar

Üçgen arbitraj hesaplama: https://www.investopedia.com/terms/t/triangulararbitrage.asp