Piyasalar arasında olan fiyat farklılıklarından faydalanılması ile hisse senedi, döviz ya da kıymetli madenleri alıp satmaya yönelik finansal işleme arbitraj denilir. Dolayısıyla arbitraj işleminde bu gibi menkul kıymetlerin alım satım işlemlerinde kâr elde edilmesinin amaçlandığı söylenebilir. Bu finansal işlemin en önemli avantajının son derece küçük risklerle veya tamamen risksiz olarak kazanç sağlanmasını olası hâle getirmesi olduğu belirtilebilir. Söz konusu işlemde hisse senetleri, dövizler veya altın gibi madenler düşük fiyatlarla işlem görür. Dolayısıyla düşük fiyatla işlem gören menkul kıymetlerin, diğer piyasalarda daha yüksek fiyatlara satılması amacıyla satın alındığı söylenebilir. Bunun sonucunda da arbitraj hedefine ulaşır ve alım satım süreci bittiğinde kâr elde edilebilir.

Arbitraj işlemi, piyasalar arasındaki fiyat farkının azalmasına neden olur. Günümüzde iletişim teknolojilerinin gelişmesi ve bilgiye erişim maliyetlerinin düşmesi ile piyasalar arasındaki fiyat farkı son derece azdır ve bu tür işlemlerle ortaya çıkan fark hemen ortadan kalkmaktadır.

Sıklıkla araştırılan arbitraj işlemleri adımları, gerçekleştirilen eş zamanlı alım ve satım faaliyetleri kapsamında açıklanabilir. Eş zamanlı olarak alım ve satım işlemlerinin gerçekleştirilmesi sonucunda iki fiyat arasındaki farkın değişmemesi hedeflenir. Yani bu gibi işlemlerde spot fiyat ile vadeli fiyat arasında bir farklılık oluşması elzem olur. Söz konusu fiyatların farkı ise belli bir oran ile ele alınır. Yaygın olarak bilinen adı arbitraj oranı olan bu değerin aşağıdaki gibi bir formülle hesaplanır:

• [Spot fiyat - Vadeli fiyat] / Vadeli fiyat = Dolaylı kotasyon para birimi faizi – Dolaysız kotasyon faizi

Yukarıdaki formül ile arbitraj işlemini gerçekleştiren kurum ya da kişinin işlem sonucunda elde edeceği kâr miktarını tahmin etmesi mümkündür.

Yaygın olarak araştırılan arbitraj, döviz üzerinden verilen bir örnek ile daha anlaşılı hâle getirilebilen işlemlerdendir. Bu bağlamda arbitrajda hangi kurun alınabildiğine yönelik bir fikir de oluşturulur. Arbitraj işlemi hisse senetleri, döviz ve altın gibi kıymetli madenler çerçevesinde şekillenir. Yine en çok tercih edilen ve arbitraj için en uygun olarak gösterilen piyasalar da döviz ve altın olmaktadır. Yatırımcıların sıklıkla merak ettikleri arbitraj türleri ise aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Üç Uçlu Arbitraj: Farklı üç para biriminin ele alındığı bu arbitraj türünde, iki para birimi arasında üçüncü para birimine göre bir denge kurulmalıdır. Böylelikle yatırımcıya kar fırsatı sunulur.
• Döviz Arbitrajı: Ayrı iki piyasadan yararlanılan döviz arbitrajında bilhassa volatilitenin arttığı dönemler tercih edilir. Dolar alım ve satım işlemi örnenği döviz arbitrajı kapsamındadır.
• Çapraz Kur Farklılıklarına Bağlı Olan Arbitraj: Üç ayrı para birimi çerçevesinde gerçekleştirilen bu arbitraj işleminde çapraz kur farklılıkları ile kâr hedeflenir. Farklı piyasalar arasında olan fiyat farkının miktarı değil çapraz kur farklılıkları dikkate alınır. Bu bakımdan çapraz kur farklılıklarına bağlı arbitraj işleminde üç ayrı işlem tamamlanır.