Menkul Sermaye İradı Nedir?

Türkiye’de Gelir Vergisi Kanunu tarafından tanımlanan menkul sermaye iradı kâr payı, faiz, kira ve benzeri gelirleri kapsar. Kanuna göre tam tanım şöyledir: “Sahibinin ticari, zirai ve mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilebilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kâr payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır.”

Menkul sermaye iradı hesaplama işlemi, menkul sermaye iradına tabi olan emtianın getirileri üzerinden yapılır. Hesaplamada menkul sermaye iradına tabi gelirlerin toplamı alınır. Bu noktada dikkat edilmesi gereken detay, kişinin nakdi sermaye ve para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermayesiyle elde ettiği geliri toplamasıdır.

Konuya dahil edilen menkul sermaye iradı gelirleri Kanunda açık olarak ifade edilmektedir. Kanuna göre menkul sermaye iradına tabi gelirler aşağıda listelenmiştir:

• Her türlü hisse senetlerinin kar payları (Temettü gelirleri)
• İştirak hisselerinden doğan kazançlar (Limited şirket ortaklarının, iş ortaklıkları ortaklarının ve komanditerlerin kar payları ile kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar)
• Kurumların idare meclisi Başkan ve üyelerine verilen kar payları
• Devlet tahvili ve Hazine bonosu faizleri ile diğer her türlü tahvil ve bono faizleri (Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetler ve varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler dahil olmak üzere)
• Her türlü alacak faizleri
• Mevduat faizleri
• Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller
• İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar, Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri
• Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kar payları ile kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kar payları ve katılım bankalarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları
• Yatırım fonlarının katılma paylarına ödenen kar payları,
• Menkul kıymetlerin geri alım veya satım taahhüdü ile iktisap veya elden çıkarılması karşılığında sağlanan menfaatler (Repo gelirleri)
• Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile sigorta ve emeklilik şirketleri tarafından ayrılmalar nedeniyle yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları
• Bireysel emeklilik sisteminden ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları
• Yukarıda sayılanlar dışında Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine göre ihraç edilen her türlü sermaye piyasası aracından elde edilen kar payı, faiz, kira vb. gelirler.
  
  

Yukarıda yazılı iratlar, bunları elde eden sermaye sahibinin ticari faaliyetine bağlı bulunduğu takdirde, ticari kazancın tespitinde nazara alınır. Kâr payı, katılım bankalarındaki fonların mal ve hizmet finansmanında kullanılması sonucu elde edilen kârın dağıtılmasıdır. Faiz ise sabit getiri sağlayan yatırım araçlarından elde edilen gelirdir. Faiz sisteminde ise müşteri yatırımından sabit bir getiri elde eder.

Menkul sermaye iradı vergilendirme sistemiyle ilgili tablo aşağıdadır. Tablodaki rakamlar, menkul sermaye iradı kapsamındaki tüm gelir toplamına karşılık gelen yüzdelik değer ile hesaplanır. Elde edilen rakam, ilgili geliri kazanan kişinin ödemesi gereken vergi miktarıdır. Vergi beyannamesini dolduran gelir sahibi, yılın belirlenmiş dönemlerinde ilgili ödemeleri gerçekleştirir. Tüm işlem menkul sermaye geliri nasıl vergilendirilir sorusunun da yanıtıdır. Farklı sermaye artırımı çeşitleri nedeniyle fiyatı değişen hisse senetlerinin menkul sermaye iradının vergilendirilmesine tabi olup olmadığını, yatırım danışmanınıza sorarak ya da güncel bilgileri araştırarak öğrenebilirsiniz. İlgili tablo şöyledir:

Menkul sermaye iradı ile diğer gelir türleri arasındaki farkları aşağıdaki başlıklar altında açıklamak mümkündür:

    1. Kaynak:

• Menkul Sermaye İradı: Nakdi sermaye veya parayla temsil edilen değerlerden elde edilir.
• Diğer Gelir Türleri: Ticari faaliyetler, tarımsal üretim, mesleki hizmetler veya gayrimenkul kiralamaları gibi farklı kaynaklardan elde edilir.
  
  
  2. Vergilendirme Esasları:

• Menkul Sermaye İradı: Menkul sermaye iradı örnekleri arasında bulunan mevduat faizleri ve repo gelirleri, stopaj yoluyla vergilendirilir ve bu vergiler nihai vergi olarak kabul edilir; dolayısıyla beyanname verilmesi gerekmez. Belirli tutarları aşan kâr payları gibi bazı menkul sermaye iratları için beyanname verilmesi zorunludur. Hisse senedi gelirlerinin vergilendirilmesi gibi uygulamaların sınırları Gelir Vergisi Kanunu tarafından belirlenir.
• Diğer Gelir Türleri: Genellikle yıllık beyanname ile beyan edilir ve gelir vergisine tabidir. Ücret gelirleri ise genellikle işveren tarafından kesinti yoluyla vergilendirilir.
  3. İstisna ve Muafiyetler:

• Menkul Sermaye İradı: Örneğin, Türkiye'de kurulu şirketlerden elde edilen kâr paylarının yarısı gelir vergisinden istisnadır, ancak istisna sonrası tutarın belirli bir sınırı aşması durumunda beyan edilmesi gerekir.
• Diğer Gelir Türleri: Her bir gelir türü için farklı istisna ve muafiyetler söz konusu olabilir. Örneğin, gayrimenkul sermaye iratlarında belirli bir tutara kadar olan kira gelirleri istisna kapsamında olabilir.
  
  4. Beyan Zorunluluğu:

• Menkul Sermaye İradı: Belirli sınırları aşan menkul sermaye iratları için beyanname verilmesi zorunludur.
• Diğer Gelir Türleri: Ticari kazançlar, serbest meslek kazançları ve gayrimenkul sermaye iratları gibi gelirler için genellikle beyanname verilmesi zorunludur.

Menkul sermaye iradı yatırımcıların sermayelerini finansal araçlara yönlendirmelerini teşvik eder, böylece sermaye piyasalarının derinleşmesine ve likiditenin artmasına katkı sağlar. Özellikle hisse senedi, tahvil gibi enstrümanlara yapılan yatırımlar şirketlerin ve devletin finansman ihtiyaçlarını karşılamalarına yardımcı olur. Menkul sermaye iradı ekonomiye etkisi kapsamında elde edilen gelirlerden alınan vergiler devletin ilgili gelirlerini artırarak kamu hizmetlerinin finansmanına katkıda bulunur. Vergilendirme mekanizması ekonomik faaliyetlerin kayıt altına alınmasını teşvik eder ve vergi tabanının genişlemesine yardımcı olur.

Sermaye piyasaları ve gelir yönetimi süreçlerinde menkul sermaye iratlarının verimli şekilde değerlendirilmesi bireysel yatırımcılar için ek bir gelir kaynağı oluştururken genel ekonomik yapının güçlenmesine ve sermaye akışının istikrarına destek olur. Sermaye piyasalarını canlandıran gelir türü ekonomik büyümeyi desteklerken bireylerin yatırım yapmasını teşvik eder. Siz de yatırım yapmayı düşünüyorsanız model portföy önerilerimizden yararlanarak risk toleransınıza uygun bir strateji belirleyebilirsiniz.