Bono Nedir, Nasıl İşler?

Bono finansal ekosistem içindeki enstrümanlar arasında yer alır. Yatırım yapan kişilere sabit getiri olanağı sunan tahvil ve bono gibi emtialar en basit anlatımıyla borç senedi olarak düşünülebilir. Borç alan, faaliyetlerini finanse etmek için parayı değerlendirir ve parayı veren de yatırımcıdan faiz getirisi alarak sermayesini güçlendirir. Çoğu yatırım portföyü, risk dengeleme konusunda önemli bir araç olan bonoyu yatırım sepetine dahil eder.

Daha detaylı olarak “Yatırımcıların devlet ve kurumsal firmalardan kredi aldığını gösteren belge” tanımı da bono nedir sorusunun yanıtıdır. Alınan kredi belirlenen süre ve faiz oranlarında alınır. Şirketler ya da devlet tarafından çıkarılan bononun faiz oranları sabit veya değişken olabilir. Bonolar sözleşmede belirtilen vadenin sonunda faiziyle birlikte geri ödemesi yapılır. Yatırımcı Sözlüğü’müzün bu bölümünde bononun özellikleri nelerdir, hisse senedine benzeyen bonolar nasıl çalışır, türleri nelerdir ve bonoya yatırımın ne gibi avantajları olabilir sorularının yanıtlarını bulabilirsiniz.

Özel şirketler veya devlet kurumları, finansal ihtiyaçlarını karşılamak için yatırımcılardan borç alır ve bu borçlanmayı belgelemek için bono adı verilen kıymetli evrakları ihraç ederler. Bonolar, kısa vadeli borçlanma araçları olarak kabul edilir ve genellikle risksiz bir yatırım aracı olarak değerlendirilir. Yasal geçerlilik sağlamak için bononun üzerinde “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” ibaresi bulunmalı ve düzenleyen yetkililerin ıslak imzası ile onaylanmış olmalıdır.

Bonoda şu bilgiler yer alır:

• Alacaklı kişi
• Düzenlenme günü ve yeri
• Ödenecek tutar
• Vade tarihi
  
  

Bonoların en önemli özelliği vadeleridir. Bir bononun vadesi genellikle 2 aydan az, 12 aydan fazla olamaz. Vade sonunda, bononun anaparası ve bu süre boyunca hesaplanan faiz kazancı yatırımcıya ödenir ancak bono, sahibine yalnızca alacak hakkı tanır; pay senedinde olduğu gibi ortaklık veya yönetim hakkı sunmaz.

Bonolar, borç senedi veya kısa vadeli kredi aracı olarak tanımlanabilir ancak günlük dilde, “kredi” veya “senet” gibi terimlerin de kullanılabilmesi kavram karmaşasına yol açabilir. Yatırımcıların bu belgelerin hukuki statüsünü doğru anlaması, yatırım kararları açısından kritik öneme sahiptir.

Bonolar, ihraç edildikleri anda belirlenen vade süresiyle yatırımcılara kısa vadeli borçlanma aracı olarak sunulur. Vade süresi genellikle minimum 60 gün, maksimum 360 gün arasında değişir. Devlet, özel şirketler veya bankalar tarafından ihraç edilen bonolar, finansal ihtiyaçların karşılanmasına katkı sağlar.

Bonoların çalışma prensibi şu şekilde özetlenebilir:

• Vade Süresi ve Getiri: Belirli bir süre boyunca ihraççı kurum, yatırımcının sağladığı fonu kullanır. Vade sonunda ise anapara ve faiz ödemesi yapılır.
  
  
• Faiz Geliri: Bonolar, sabit gelirli yatırım araçları arasında yer alır ve yatırımcılara vade sonunda önceden belirlenmiş faiz getirisi sunar.
  
  

Bonoların yasal geçerliliği için belirli unsurların bulunması gerekir:

• Bono üzerinde “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” ifadesi yer almalıdır.
• Düzenleyen kurumun yetkilileri tarafından ıslak imza ile onaylanmalıdır.
• Alacaklı kişinin adı, vade tarihi ve ödenecek tutar gibi bilgiler eksiksiz bir şekilde belirtilmelidir.
  
  

Tüm bu unsurlar, bononun yasal bir borçlanma aracı olarak kabul edilmesini ve işlem görmesini sağlar. Vade dolduğunda, yatırımcıya sözleşmede belirtilen koşullar çerçevesinde ödeme yapılır.

Bono türleri, ihraç eden kurumlara ve kullanım alanlarına göre çeşitlilik gösterir. Yatırımcılar tarafından sıkça tercih edilen çeşitli bono türleri arasında devlet bonoları, banka bonoları, kıymetli maden bonoları ve finansman bonoları bulunur. İşte yatırımcılara farklı avantajlar sunan bono türlerinin detayları:

Devlet bonosu nedir? Devlet bonoları, devletin kısa vadeli finansman ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ihraç edilen borçlanma araçlarıdır. Bir yıldan kısa vadeli olan hazine bonoları, TL veya döviz cinsinden olabilir. Devlet güvencesi altında olduğu için düşük riskli yatırım araçları arasında yer alır. Vade sonunda anapara ve faiz getirisi yatırımcıya ödenir.

Banka bonoları, kalkınma ve yatırım bankaları tarafından ihraç edilen, SPK tarafından kayda alınan borçlanma araçlarıdır. Genellikle 60 ila 360 gün vadeli olarak iskonto esasına göre satılır. Banka bonoları, hazine bonolarına kıyasla daha yüksek getiri potansiyeline sahiptir. Ayrıca likidite avantajı sunarak ikincil piyasalarda alınıp satılabilir.

Kıymetli maden bonoları, Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası'nda işlem yapma yetkisine sahip bankalar ve aracı kurumlar tarafından ihraç edilir. Altın, gümüş veya platin gibi kıymetli madenlere dayalı olan bu bonolar, menkul kıymet niteliğindedir ve 60 ila 360 gün arasında vadeye sahiptir. Yatırımcılara kıymetli maden fiyatlarındaki değişimlerden kar elde etme fırsatı sunar.

Finansman bonoları, özel sektör bonosu olarak da bilinir ve özel şirketler, bankalar veya finans kuruluşları tarafından ihraç edilir. Finansman bonoları genellikle kısa vadeli fon ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla çıkarılır ve en fazla 9 ay (270 gün) vadeye sahiptir. Yüksek getiri potansiyeli sunması nedeniyle işletmeler tarafından sıkça tercih edilir.

Her biri farklı avantajlar sunan bu bono türleri, yatırımcıların portföylerini çeşitlendirmelerine ve risklerini yönetmelerine yardımcı olur.

Bono yatırımı avantajları arasında portföy çeşitlendirmesini sayılabilir. Bunun yanı sıra her bono türü, yatırımcılara farklı faydalar sunar.

Hazine bonoları, vade sonuna kadar elde tutulduğu takdirde anapara ve faiz getirisini garanti eder. Devlet güvencesi altında olmaları ve düşük risk taşımaları nedeniyle güvenli yatırım araçları arasında yer alır. Ayrıca devlet bonoları diğer yatırım enstrümanlarına kıyasla %10 gibi düşük bir vergi oranına tabi tutulur.

Banka bonoları, mevduat ve hazine bonolarına kıyasla daha yüksek getiri fırsatları sunar. TL cinsinden banka bonolarında stopaj oranı %10 iken, vadeli mevduat hesaplarında bu oran %15'tir. Bu durum, banka bonolarını cazip hale getirir. Ayrıca banka bonoları ikincil piyasalarda işlem görerek yatırımcılara likidite imkanı sunar.

Her iki bono türü de düşük risk profilleri ile dikkat çekerken sundukları farklı avantajlar sayesinde yatırımcılara çeşitli stratejiler geliştirme olanağı tanır.

Tahvil ve bono, kurumların borçlanarak finansman sağlamak amacıyla ihraç ettiği iki farklı borçlanma aracıdır. Her ikisi de yatırımcılara belirli bir vade sonunda anapara ve faiz ödemesi taahhüdü sunar ancak bu iki araç arasında önemli farklar bulunur.

Bonolar genellikle kısa vadeli borçlanma araçları olarak tanımlanır. Vade süreleri genellikle 2 ay (60 gün) ile 12 ay arasında değişir. Ancak bazı özel durumlarda bonoların vadesi 12 ayı aşabilir. Bonolar genellikle iskonto yöntemiyle ihraç edilir, yani nominal değerlerinden daha düşük bir bedelle satılır ve vade sonunda nominal değer üzerinden geri ödeme yapılır. Bununla birlikte, bazı bonolar nominal değer üzerinden de ihraç edilebilir.

Tahviller ise uzun vadeli borçlanma araçlarıdır. Vade süresi genellikle 1 yıl ve üzeri olarak belirlenir. Tahviller, dönemsel faiz ödemeleri yapabilir ve bu ödemeler sabit ya da değişken faiz oranlarına sahip olabilir. Bu yönüyle tahviller, uzun vadeli yatırım araçları arayan yatırımcılar için daha uygun bir seçenek olabilir.

Bono ve Tahvil arasındaki Temel Farklar:

• Vade Süresi: Bonolar kısa vadeli, tahviller ise uzun vadeli borçlanma araçlarıdır.
  
  
• İhraç Şekli: Bonolar genellikle iskonto ile ihraç edilirken, tahviller nominal değer veya kuponlu olarak ihraç edilebilir.
  
  
• Faiz Ödemeleri: Tahviller, vade boyunca düzenli faiz ödemesi sunarken bonolar, genellikle vade sonunda faiz kazancıyla birlikte anapara ödemesi yapar.
  
  
• Risk ve Likidite: Tahviller genellikle daha uzun vadeli oldukları için faiz oranı değişikliklerine karşı daha hassas olabilir. Bonolar ise kısa vadeli olmaları nedeniyle daha az faiz riski taşır.
  
  

Her iki araç da farklı yatırım hedefleri ve risk toleranslarına hitap eder. Kısa vadeli likidite arayan yatırımcılar için bonolar, uzun vadeli getiri hedefleyenler için ise tahviller daha uygun bir seçenek olabilir.