BoE (Bank of England) Nedir?

Bank of England, 27 Temmuz 1694’te İngiltere’nin Fransa’ya karşı savaşını finanse etmek amacıyla kurulan, dünyanın en eski merkez bankalarından biridir. İlk olarak özel bir kuruluş olarak faaliyete geçmiş ve hisseleri özel yatırımcılar tarafından finanse edilmiştir. Dönemin kralı William ve Kraliçesi Mary, bankanın kurulmasına izin veren Kraliyet Tüzüğü’nü onaylamıştır. Bankanın misyonu ise o zamanlar “kamu yararını ve faydasını teşvik etmek” olarak belirlenmiştir. BoE nedir sorusunun yanıtı günümüzde de benzer bir çerçevede şekillenir: Bank of England, Birleşik Krallık’ta parasal ve finansal istikrarı sağlamayı amaçlayan merkezi bir otoritedir.

BoE, İngiltere ve Galler’de dolaşımda olan banknotların basımından sorumludur. 5, 10, 20 ve 50 sterlinlik banknot grupları sahteciliği önlemek amacıyla ileri güvenlik özellikleriyle donatılmıştır. Günümüzde dolaşımda 3 milyardan fazla banknot bulunmakta ve toplam değeri 60 milyar sterlini aşmaktadır. Bank of England nedir sorusunun diğer bir yanıtı ise ödeme sistemlerindeki kritik rolüdür. Banka, her gün bankalar arasında yaklaşık 500 milyar sterlin değerinde ödeme transferini denetler ve yönetir.

Bunların yanı sıra BoE, finansal sistemin işleyişini sağlamaya yönelik geniş kapsamlı görev ve sorumluluklara sahiptir. Bu yazımızda bankanın tarihinden faiz kararlarına, bu kararların ekonomiye etkilerinden uyguladığı para politikalarına kadar kapsamlı bir bakış sunacağız.

İngiltere merkez bankası nedir sorusunun yanıtı, Bank of England’ın üstlendiği çeşitli hayati görevlerde saklıdır. Para politikası yönetimi, mali istikrarın sağlanması ve bankacılık sisteminin düzenlenmesi gibi kritik alanlarda görev yapar.

İngiltere ve Galler’de kullanılan banknotların basımından ve güvenli dolaşımından sorumludur. Sahteciliği zorlaştıran gelişmiş güvenlik özellikleriyle donatılan banknotlar, halkın güvenini sağlamak için özenle tasarlanır.

Fiyat istikrarını korumak ve enflasyonu %2 hedefinde tutmak için faiz oranlarını belirler. Tasarruf, kredi ve yatırımları etkileyen para politikası kararlarıyla ekonomik dengeyi sürdürür.

Büyük bankalar, sigorta şirketleri ve diğer finansal kuruluşların güvenli ve istikrarlı bir şekilde çalışmasını sağlamak amacıyla denetim yapar. İhtiyati Düzenleme Kurumu (PRA) bu sorumluluk kapsamında faaliyet gösterir.

Ülkedeki büyük ölçekli ödeme ve takas sistemlerinin güvenli çalışmasını sağlar. Günlük milyarlarca sterlin değerindeki bankalar arası transferlerin sorunsuz gerçekleşmesi için altyapıyı destekler.

Ekonomik riskleri yakından takip ederek kriz durumlarında bankalara kredi sağlar. BoE’nin yaptığı müdahaleler, iflas eden bankaların ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerini sınırlandırmayı amaçlar ve genel finansal istikrarı korur.

Bank of England (BoE), faiz kararlarını belirlerken enflasyon oranlarını yakından takip eder ve bu süreçte Tüketici Fiyat Endeksi'ni (TÜFE) kullanır. TÜFE, yaklaşık 700 üründen oluşan bir alışveriş sepeti üzerinden fiyat değişimlerini izler. Sepet, tüketicilerin ortalama harcamalarını temsil etmek amacıyla yiyecek, ulaşım ve konut masrafları gibi temel ihtiyaçları içerir.

BoE, faiz oranlarını yaklaşık altı haftada bir gözden geçirir. Karar almadan önce enflasyon oranları, ekonomik büyüme hızı ve iş gücü piyasası gibi temel göstergeler dikkatle incelenir. Faiz oranı değişiklikleri, tüketim, tasarruf ve yatırım üzerinde doğrudan etkiler yaratarak ekonominin genel dengelerini şekillendirir.

Örneğin, 2021 yılının sonlarından itibaren enflasyonun hızla artması nedeniyle BoE, faiz oranlarını kademeli olarak artırmaya başlamıştır. Bank of England’ın bu politikası, enflasyonun %2 hedefi civarında dengeye gelmesini sağlamayı amaçlamaktadır. 2024 yılında, Ağustos ayında faiz oranı %5,25’ten %5’e düşürülmüş, Kasım ayında ise %5’ten %4,75’e çekilmiştir ancak bu oranlar, o dönemin ekonomik koşulları çerçevesinde değişiklik gösterebilir ve güncel verilere göre teyit edilmelidir.

Faiz oranlarının artırılması, enflasyonist baskıları hafifletmek amacıyla tüketim ve borçlanmayı yavaşlatırken tasarruf eğilimini teşvik eder. Öte yandan, faiz oranlarının hızlı veya aşırı düşürülmesi, ekonomik büyümeyi desteklemek amacıyla tercih edilebilir ancak bu durum enflasyonun kontrolsüz şekilde yükselmesine neden olabilir. BoE, bu dengeyi koruyarak fiyat istikrarını sürdürmeyi ve ekonomik büyümeyi desteklemeyi hedefler.

Enflasyonun yavaşlaması durumunda, BoE’nin faiz oranlarını kademeli olarak daha da düşürmesi beklenebilir. Ancak banka, enflasyonun kalıcı olarak düşük seviyelerde kalmasını sağlamak amacıyla faiz oranlarını düşürme hızında temkinli davranacağını belirtmiştir.

Bank of England’ın belirlediği resmi faiz oranları, tasarrufların, kredilerin ve ipotek oranlarının maliyetini doğrudan etkiler. Fiyat artışlarının düşük ve istikrarlı kalmasını sağlamak için uygulanan politikalar, aynı zamanda paranın değerini koruma amacı taşır. Hükümet, enflasyonun %2 hedefinde kalmasını sağlamak için BoE ile iş birliği yapar ve bu hedef doğrultusunda Bank of England, para politikası araçlarını devreye sokar.

İngiltere Merkez Bankası’nın temel araçlarından biri politika faizidir. Pek çok ülkede olduğu gibi bu oran ticari bankaların Merkez Bankası’nda tuttukları gecelik mevduatlar için ödenen faizi belirler. Politika faiz oranı, piyasa faizlerini doğrudan etkileyerek tüketim ve tasarruf eğilimlerini şekillendirir. Bunun yanı sıra, merkez bankası gerektiğinde niceliksel genişleme politikası uygulayarak ekonomiye ek likidite sağlar. Bu süreçte tahvil ve diğer varlıkları satın alarak uzun vadeli faiz oranlarını düşürür ve ekonomik aktiviteyi destekler.

BoE yalnızca fiyat istikrarını sağlamakla kalmaz, aynı zamanda sürdürülebilir ve dengeli ekonomik büyümeyi destekleme sorumluluğunu da üstlenir. Bu kapsamda, ekonomik büyüme ve iş gücü piyasasının sağlıklı bir şekilde işlemesi için para politikasını etkin bir şekilde yönetir.

Bank of England Para Politikası Komitesi, para politikası kararlarını belirlemek için yılda sekiz kez toplanır. Her toplantıda ekonominin genel durumu detaylı bir şekilde incelenir. Komite, enflasyon oranları, ekonomik büyüme ve işsizlik gibi temel göstergeleri değerlendirerek politika faiz oranı ya da diğer araçlarla ilgili kararlar alır.

Para politikasının ekonomiye tam etkisinin görülmesi genellikle 18 ila 24 ay arasında bir süre alabilir. Bu nedenle Para Politikası Komitesi, kısa vadeli ekonomik gelişmelerin yanı sıra gelecekteki olası eğilimleri de dikkate alır. Komitenin kararları ve bunların arkasındaki gerekçeler, üç aylık Para Politikası Raporu ve toplantı tutanakları aracılığıyla kamuoyuyla paylaşılır. Şeffaflık ve iletişim, Merkez Bankası’nın politika etkinliğini artıran önemli unsurlar arasında yer alır.

Bank of England (BoE), Birleşik Krallık ekonomisinde finansal istikrar ve enflasyon hedeflemesi gibi temel misyonlarla faaliyet gösterir. Diğer büyük merkez bankalarıyla karşılaştırıldığında, BoE’nin görev kapsamı ve araçları belirgin farklılıklar taşır. Özellikle Federal Reserve (FED), Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Japon Merkez Bankası (BOJ) ile karşılaştırmalar bu farkları daha iyi anlamamızı sağlar.

Finansal istikrar ve para politikası, BoE’nin temel sorumlulukları arasında yer alır. Bununla birlikte bankanın finansal sistemdeki düzenleyici rolü, İhtiyati Düzenleme Kurumu aracılığıyla hayata geçirilir. İhtiyati Düzenleme Kurumu, bankalar, sigorta şirketleri ve büyük finansal kuruluşların denetiminden sorumlu olup BoE’nin finansal istikrarı sağlama misyonunu destekler. Bu kompleks yapı, BoE’yi yalnızca bir merkez bankası değil, aynı zamanda önemli bir finansal düzenleyici haline getirir.

FED ile BoE arasındaki temel farklar, özellikle misyonlarının kapsamı ve hedeflerinde ortaya çıkar. FED, ABD Kongresi tarafından belirlenen "çift yetki" kapsamında hem fiyat istikrarını sağlamak hem de maksimum istihdamı hedeflemekle yükümlüdür. BoE ise daha dar bir çerçevede çalışarak öncelikli olarak enflasyonu kontrol altında tutmayı ve finansal istikrarı sağlamayı hedefler. Özetle FED’in daha geniş bir ekonomik sorumluluk taşıdığı, BoE’nin ise daha spesifik hedeflere odaklandığı söylenebilir.

Merkez bankalarının denetim ve kredi sağlama yetkileri, ülkeden ülkeye değişiklik gösterir. BoE, bankalar dışındaki finansal kuruluşlara son çare olarak kredi verebilir ancak bu yetki, BOJ’un kredi sağladığı kuruluşları doğrudan inceleme yetkisi gibi değildir. FED ve ECB de belirli durumlarda benzer kredi yetkilerine sahiptir ancak bu bankaların doğrudan denetleme yetkileri daha sınırlıdır.

BoE, uluslararası finansal sistemde önemli bir oyuncu olarak diğer merkez bankalarıyla iş birliği yapar. Küresel finansal krizlere karşı ortak bir yaklaşım benimseyerek istikrarı sağlamayı hedefler. Her merkez bankasının yasal çerçevesine ve ekonomik koşullarına bağlı olarak farklı öncelikleri ve politika araçları olması, bu işbirliğini daha da karmaşık hale getirir.

Gedik Yatırım’da şubeye gitmeden dakikalar içinde bir yatırım hesabı açabilir, uzman Araştırma ekiplerimiz tarafından hazırlanan analiz, bülten ve raporlara erişim sağlayarak mikro ve makroekonomi hakkında detaylı bilgilere sahip olabilir ve yatırımlarınızı değerlendirebilirsiniz.

Kaynaklar:

• https://www.bankofengland.co.uk/about
• https://www.researchgate.net/publication/325332552_3_The_Bank_of_England_A_Comparison_of_the_Function_of_the_Bank_of_England_the_Federal_Reserve_and_the_European_Central_Bank
• https://www.bankofengland.co.uk/quarterly-bulletin/2024/2024/financial-stability-at-the-bank-of-england
• https://committees.parliament.uk/writtenevidence/120739/html/