Varlık Fonu Nedir? Türkiye Varlık Fonu Ne İş Yapar?

Varlık fonu devletlerin ekonomik stabilizasyonu için idealdir. Çeşitlendirilmiş bir varlık portföyüne sahip ülkeler düşen petrol fiyatları veya doğal afetler gibi durumların neden olduğu ekonomik şoklara karşı halkını koruyabilir. Hükümetin ülkenin ekonomisiyle ilgili zor zamanlarda kullanabileceği bir fon kaynağı sağlayabilir. Varlık fonunu değerlendiren hükümetler zaman içinde bu değeri artırarak gelecek nesil vatandaşlar için bir gelir kaynağı oluşturabilir. Sosyal programlar, altyapı projeleri veya sağlık hizmetleri gibi servislerin finansını karşılayarak yeni nesillere güvenli bir gelecek oluşturabilir.

Varlık fonu ülkelerin kalkınmasını teşvik eder. Ekonomik büyüme ve istihdam yaratmak için yerel projelerle endüstrilere yapılan yatırımlar sayesinde ülkenin sanayisi gelişir. Varlık fonu şirketleri aracılığı ile yapılan yatırımlar hisse senedi, tahvil, gayrimenkul, altın gibi yatırım araçları olabilir. Varlık fonu şirketleri devlete ait, uzun vadeli yatırım perspektifine sahip, profesyonel kuruluşlardır.

Varlık fonları genellikle petrol veya doğal gaz gibi çeşitli kaynaklardan elde edilen fazla gelirle finanse edilir. Bununla birlikte bazı ülkeler döviz rezervleriyle de varlık fonuna katkıda bulunabilir. Varlık fonunun yararları türlerine göre çeşitlenebilir. Türlerine göre oluşturulan fonlardan bazıları şöyle olabilir:

• İstikrar fonları: Ekonomiyi şoklardan korumaya odaklanır.
• Kalkınma fonları: Ekonomik büyümeyi teşvik etmek için sektörel yerel projelere yatırım yapar.
• Emeklilik rezerv fonları: Emeklilere gelecekte gelir sağlamak için yatırım yapan fonlardır.

Fonlar temel olarak ülkelerin ekonomisini çeşitlendirerek gelecek nesiller için gelir kaynağı oluşturur. Böylelikle tek bir kaynağa olan bağımlılığı azaltarak alternatif üretim yollarını geliştirir. Ayrıca önemli projeleri finanse ederek istihdam yaratabilir. Bununla birlikte varlık fonunu yöneten şirketlerin karşı karşıya olduğu bazı zorluklar da bulunur. Bu zorluklardan en önemlisi şeffaflık ve hesap verebilirliktir. Genel olarak bu büyük havuzların yönetimiyle yatırım stratejileri konusunda her zaman farklı fikirler olabilir. Varlık fonlarının hangi amaçlarla kullanıldığı da şeffaflık gerektiren bir diğer unsurdur.

Dünya genelinde birçok büyük varlık fonu şirketi var. Global SWF’nin raporuna göre 2023 yılında Türkiye’nin 22 milyar dolar ile 48. sırada olduğu varlık fonu listesinin ilk 10’u şöyle:

Türkiye Varlık Fonu (TVF) 26 Ağustos 2016 tarihinde kuruldu. Fonun kuruluş kararı 6741 sayılı Kanun ile resmileşti. Fonun Cumhurbaşkanlığına bağlanması 2018 yılının 10 Temmuz günü gerçekleşti. Kuruluş amaçları arasında finansal enstrüman çeşitlendirilmesi derinliğine katkı sağlanması, Türkiye içinde kamuya ait varlıkları ekonomiye kazandırılmasıyla dış kaynak temin etmek gibi görevler bulunuyor. Türkiye Varlık Fonu’nda 7 farklı sektörden 30 şirket bulunuyor. Bunun yanı sıra portföyünde 2 lisans ve taşınmazlar da yer alıyor. Bir kalkınma fonu olan TVF’nin odak noktasında değer yatırımı bulunuyor. Fon değer yarattığı şirketlerden gelir elde eder, böylelikle kendi finansmanını sağlar. Bununla birlikte Türkiye’nin vizyona sahip projelerinde sermaye desteği oluşturmak için de çalışır. Fonun günümüzdeki amaçları arasında yatırımları sayesinde farklı sektörlerdeki bölgesel - küresel liderler çıkmasına destek olmak, finansal piyasaların iyileşmesi için katkı sağlayarak yeni nesillere ekonomik açıdan güçlü bir ülke bırakmaktır.

Türkiye Varlık Fonu’nda farklı sektörlere ait çeşitli iştirakler bulunur. Portföyü oluşturan sektörler arasında en büyük yüzdelik dilim Finans şirketlerinindir. Portföydeki yüzdelik olarak en küçük iştirak ise nakit karşılığı şans oyunları; at yarışı düzenleme ve bahis kabul etme ile ilgili lisanslardır.

Türkiye Varlık Fonu’nun porföyünde Türkiye’nin büyük ölçekli üç kamu bankası bulunur. Bu bankaları ve diğer iştirakleri aşağıdaki tabloda inceleyebilirsiniz:

TVF portföyünde ağırlıklı olarak aktif büyüklüğe göre Türkiye’nin üç büyük kamu bankası ile Borsa İstanbul yer alıyor. Portföyde ayrıca kamu sigorta şirketlerinin birleşimi ile oluşturulan Türkiye Sigorta ile emeklilik, katılım ve hayat sigorta şirketleri de bulunuyor.

TVF portföyündeki lojistik ve ulaştırma şirketleri toplam portföyün %9,72’lik kısmını oluşturur. Bu iştirakler fonun uzun vadede Türkiye’nin sektöre yönelik ihtiyaçlarını planlamak için oluşturulur. TVF’nin ilgili sektöründe bulunan şirketlerini aşağıdaki tabloda görebilirsiniz:

Enerji sektörüne ait yatırımlar TVF portföyünün %12,4’ünü oluşturur. Bu yatırımlara ait tabloyu aşağıda görebilirsiniz:

Türkiye Varlık Fonu’nun yatırım yaptığı sektörler arasında %4,36’lık pay ile teknoloji ve telekomünikasyon şirketleri de var. Bu şirketleri aşağıdaki tabloda görebilirsiniz:

TVF’nin madencilik ve demir-çelik iştiraklerine dair pay %0,39’dur. Şirketleri aşağıdaki tabloda görebilirsiniz:

6741 Sayılı Kanun TVF’nin yatırım araçları ve finansman kaynaklarını da belirler. Kanuna göre fonun kaynakları Özelleştirme Yüksek Kurulu tarafından ilgili kapsam ve programlar dahilinde Türkiye Varlık Fonu’na devrine karar verilen kuruluşlar ve varlıkları ile nakit fazlasını kapsar. Bununla birlikte Cumhurbaşkanı tarafından TVF’ye aktarılmasına karar verilen gelirler ve varlıklar ilgili fonun finansman kaynakları arasında yer alır. Bu gelir ve varlıkların yanı sıra TVF yurt içi, yurt dışı sermaye piyasalarından elde edilen yatırım fonlarından ve devlet tahvillerinden de kaynak sağlar. Devletin diğer iştiraklerinde olan kamu ve Hazineye ait paylar ile Cumhurbaşkanı tarafından TVF’ye aktarılmasına karar verilen miktarlar da fon finansman kaynakları arasındadır.

Türkiye Varlık Fonu portföyündeki varlıkların performansı sürekli olarak takip edilir. Bu varlıklar için çeşitli programlar oluşturularak değerlerinin artırılması yönünde stratejiler uygulanır. Türkiye Cumhuriyeti’nin cari açığını azaltarak tasarruf bazını artıracak yatırımlara sermaye desteği sağlamak da TVF’nin uzun vadeli stratejileri arasındadır. Portföydeki şirketlerin küresel rekabet ortamında güçlenmesini sağlayan yatırımlar, finansal piyasalardaki derinlik ve çeşitliliğe odaklı stratejilerle portföy şirketlerine yatırımlar artırılır. Fonun üzerindeki sorumluluklar ve uygulamalarında dört temel değere odaklanılır. Bu dört temel değer şunlardır:

• Ulusa hizmet sağlayarak değer yaratmak
• Hesap verebilirlik, yönetim ve denetim şeffaflığı
• Disiplin ve profesyonellik içinde sürdürülen takım çalışması gerçekleştirmek
• Sonuca yönelik hedeflere odaklı olmak

TVF yönetimi bir başkan, bir başkan vekili, 5 yönetim kurulu üyesi ve komitelerden oluşur. Fonun yönetimi Cumhurbaşkanı tarafından gerçekleştirilir. Türkiye Varlık Fonu Anonim Şirketi 6362 sayılı Kanun kapsamındaki kurumsal yönetim ilkelerine uyum gösterir. İlgili Kanun’a göre Türkiye Varlık Fonu ile fon bünyesinde kurulan alt fonlar bağımsız denetime tabidir. Ana şirketle alt kuruluşların bağımsız denetimden geçmiş yıllık mali tabloları ile faaliyetlerinin denetimi Cumhurbaşkanı tarafından görevlendirilen kişilerce bağımsız denetim standartları çerçevesinde yapılır. Bu görevlendirmede sermaye piyasaları, finans, ekonomi, maliye, bankacılık ve kalkınma alanlarında uzman en az üç merkezi denetim elemanı sorumlu kılınır. Denetimler her yıl ağustos ayı sonuna kadar raporlanarak Cumhurbaşkanına sunulur.

TVF şirketi, bağlı alt şirketler ile fon bünyesinde kurulan fonların önceki yıla ait mali tablolarıyla faaliyet raporları her yıl ekim ayında Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından hazırlanır. Bu raporlar Cumhurbaşkanlığı tarafından gönderilen denetim raporları üzerinden görüşülerek incelenir.

Varlık Fonu yönetiminde veya sahipliğindeki bir değişiklik, fondaki devir anlamına gelir. Varlık fonunun devri genellikle hisse senedi veya varlık satın alımı, satışı ve devri gibi işlemleri kapsar. Bu devirler fonun stratejik hedeflerinde veya portföy bileşiminde değişiklik anlamına gelebilir. Yasal prosedürler çerçevesinde sürdürülen devir işlemleri için tüm taraflar arasında anlaşma sağlanması önemlidir. Varlık fonu devri performans, yönetim ve gelecekteki potansiyeller üzerinde etkili olabilir. Bu nedenle dikkatle incelenmesi ve değerlendirilmesi gerekir.

Varlık fonunda gerçekleştirilecek devir işleminin yönetimi ile ilgili yatırımcıların da bilgilendirilmesi önemlidir. Portföyün verimli şekilde yönetilmesi ve yatırımcıların haklarının korunması noktasında şeffaflığın yanı sıra uzmanlardan destek alınması da gerekir. Varlık fonu devre karışık prosedürel süreçler içerir. Dolayısıyla hem yasal hem de güvenlik gerekliliklerin uyumlu şekilde düzenlenmesi önemlidir.

Varlık Fonu’na devir ile ilgili birçok farklı sebep bulunur. Genellikle şirket birleşmeleri, satın alımlar veya hisse devirleri ana sebeplerdir. Şirketler, büyüme stratejileri doğrultusunda varlık fonlarını devredebilir veya devralabilir. Bununla birlikte şirketin iflası durumunda da varlık fonları devredilebilir. Bu işlemler hissedarların onayı ve ilgili yasal süreçlerin tamamlanmasını gerektirir. Bu süreçlerde hukuk firmaları, finansal danışmanlar ve denetim firmaları görev alır.

Varlık fonunun devri ile ilgili temel sebepleri şöyle sıralamak mümkün:

• Fon yöneticilerinin yatırım stratejisi değişikliği nedeniyle mevcut varlıkları değiştirmesi. Bu genellikle risk profili veya getirilere ait hedefler değiştiğinde gerçekleştirilir.
• Varlık fonunun performansının beklenenin altında seyretmesi, yatırımcıların beklentilerini karşılamıyor olması da devredilmesine neden olur.
• Büyüme veya portföyde daha fazla çeşitlendirme amacıyla daha fazla fon satın alınması veya birleştirilmesi de devir sebepleri arasında yer alır.

Varlık fonları ülkeler için geleceğe güvenle bakabilmenin anahtarıdır. Olası kriz durumlarında ülke ekonomisinin var olan dalgalanmadan minimum şekilde etkilenmesi bu fonlarla sağlanır.

Kaynaklar

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6741&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5

https://www.tvf.com.tr/biz-kimiz/yonetim/yonetim-kurulu

Global SWF